Nationale Toneel speelt ‘De Graaf van Monte Cristo’
De titel doet bij vrijwel iedereen een belletje rinkelen, maar niemand heeft het boek gelezen, op een enkele francofiel na, zo leert enige navraag. Mensen die het wel zeggen te kennen, verwijzen naar een van de verfilmingen die ze ervan gezien hebben. Met Dumas’ wereldklassieker De Graaf van Monte Cristo neemt het Nationale Toneel (NT) een toneelmarathon voor zijn rekening. Ga maar na: meer dan vijftienhonderd paginax92s literatuur verdeeld over twintig kalenderjaren, minstens honderd personages en een tiental locaties. Het terugschrijven daarvan tot een drieenhalf uur durend toneelspektakel is een bravourestukje.
Dumas’ verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van een woelig (post-)Napoleontisch Frankrijk, is gesitueerd in burgermanskringen en verscheen aanvankelijk als krantenfeuilleton. Het is een redundante soap waarin alles met iedereen en overal samenhangt, maar die toch ook wel de wonderlijkste personages, voorvallen en intriges kent die die stukken ook tegenwoordig nog doorgaans bevolken en kenmerken. Zo dus ook in deze Graaf.
Het stuk laat zich dus moeilijk samenvatten, maar draait feitelijk om de lotgevallen van de kapitein van een koopvaardijschip Edmond Dantxe8s, die voornamelijk door toedoen van de mensen om hem heen op een gevangeneneiland voor de kust van Marseille belandt. Daar zit hij vervolgens bijna vijftien jaar vast, zonder dat wie dan ook weet heeft van zijn bestaan. Na een onmogelijke ontsnapping, als gevolg van een erfenis van een medegevangene puissant rijk geworden, en door iedereen jaren eerder allang voor overleden gehouden, besluit hij tot een wraakactie. Daarbij gaat iedereen kopje onder in zijn ingenieus gesponnen web. De vraag is wat de graaf van Monte Cristo (Stefan de Walle) wint met zijn wraakzucht. Als Albert de Moncerf (Diede Zillinger Molenaar) hem die vraag voorlegt en hem toebijt dat hij op een burgermansintrige uit is, antwoordt deze dat hem een koninklijk eindspel voorstaat. Maar dan wel eentje waarin hij het een en ander over het hoofd ziet.
Het stil doorbrengen van vier uur (inclusief een pauze) in een theaterzaal is geen sinecure. Ook in dit geval wordt de staat van het zitvlees duchtig in conditionele zin aangesproken. Maar daar staat tegenover dat er veel te genieten, te lachen en te huiveren valt, met als basis een fluwelen toneelbewerking. Werkelijk prxe1chtige regievondsten, een meer dan schitterende rolbezetting, toneelspel om van met volle teugen van te genieten en ijzig mooie toneelbeelden.
En toch. Toch blijft het een lange zit. Er zijn namelijk naast de hoofdlijn die De Graaf tot onderwerp heeft, zoveel plots en subplots dat het al gauw een onoverzienbare kluwen van intriges wordt, die nog eens wordt versterkt doordat zowat alle acteurs dubbelrollen spelen. Dat komt de helderheid niet ten goede, vooral ook omdat iedere scxe8ne even belangrijk lijkt te zijn. Rustpauzes zijn er nauwelijks, het tempo is wat gelijkmatig. Bij een tegenwoordige maximaal te verstouwen spanningsboog van zox92n twintig minuten, dreigt het er al snel op uit te lopen dat een of meer sleutels die je worden aangereikt, je ontgaan.
Eigenlijk is dat kniesoren. Neem alleen al eens de acteurs. Een genuanceerde Mercedes (Camilla Siegertsz), een bijtend felle, ferme en overtuigende Fernando Mondego (Hajo Bruins), de droogkomische maar subliem gespeelde dommekracht Danglars (Vincent Linthorst), een vol blauw bloed gestoken Hxe9loxefse (Maureen Teeuwen) en een werkelijk onnavolgbare, wulpse, soepel schakelende, draaiende en wendende Hermine Danglars, glanzend vertolkt door Mirjam Stolwijk.
Daarmee steekt zij de hoofdrolspeler naar de kroon. Stefan de Walle speelt weliswaar de sterren van de hemel, maar kan mij in diepste wezen niet werkelijk overtuigen van zijn rol als deze Graaf. Vraag me niet waarom, misschien is het zijn soms beperkte motoriek, zijn postuur, de somtijds onnozele gelaatstrekken die hij laat verschijnen, maar waarschijnlijk meer nog door zijn Swiebertje-achtige uitwerking, en ook zijn Flodder-verleden weet hij bij mij maar moeilijk van zich af te schudden.
Maar die beoordeling is erg persoonlijk van aard en wellicht geen onoverkomelijk bezwaar. Ik hoop het maar, want deze voorstelling is het zien meer dan waard. Tip: lees de jeugdversie van het boek van tevoren, dan is er meer van het toneelspel en x96beeld te genieten.
Gezien: De Graaf van Monte Cristo door het Nationale Toneel op zaterdag 24 maart 2007 in de Koninklijke Schouwburg, Den Haag.
Eric Korsten 