Nationale Toneel in Ultimo – architect van een droom
De gouden schaduw wordt hij genoemd. Ultimo is zijn naam. Een jongen die zich als levensdoel heeft gesteld om een racebaan te ontwerpen. Het Nationale Toneel en Orkater maakten er een spannend en muzikaal toneelstuk over.
Terwijl hij de fijne gelaatstrekken van de liefde van zijn leven met diens ruwe vingertoppen beschrijft, fluistert Ultimo haar toe dat hij daarmee zojuist een volmaakt racecircuit heeft uitgetekend. Daarmee jaagt hij, bezeten als hij is van racen, als ware hij een architect een wensdroom na, een ideaal dat, uiteraard, is voortgekomen uit een obsessioneel gebleken trauma.
Ultimo is de ogenschijnlijke hoofdpersoon uit Dit Verhaal, een van de meesterwerkjes van de veelgelezen en veelgeprezen Italiaanse auteur Alessandro Baricco. Ogenschijnlijk, want in het verhaal zitten veel zijlijntjes verborgen die achteraf hoofdlijnen blijken – en die worden dan ook nog eens vanuit verschillende perspectieven beschreven. En de lezer aldus en aldoor op het verkeerde been gezet. Alsof de hoofdpersonen zich steeds opnieuw uitvinden. Ondertussen geven de mensen die hem omringen zijn leven vorm.
“Voor lezers van zestig zijn mijn boeken misschien lastig te volgen”, zegt Baricco in een interview in NRC Handelsblad. “Iemand met veel culturele kennis vindt ze waarschijnlijk mooi, maar ook moeilijk. Een jongen van zeventien die nog maar weinig gelezen heeft, zal er minder moeite mee hebben. Zo iemand is geboren met de bioscoop in zijn hoofd. Films hebben een veel sneller ritme. Alles beweegt en verandert. Voor iemand die daaraan gewend is, zullen mijn boeken geen schok zijn. Ze leiden niet tot chaos maar zorgen voor orde in je hoofd: de orde van de cinema.”
In het prachtige, verstilde en mooi vertaalde Ultimo door het Nationale Toneel is het aantal personages dat voorbijtrekt teruggebracht tot twee acteurs – en niet de eerste de besten: Ariane Schluter en Porgy Franssen – die soepeltjes verschillende rollen op zich nemen. En op hun beurt en naar hartenlust stoeien met de personages. Het opgeroepen lichtelijk caleidoscopische effect wordt versterkt doordat regisseur Dirk Groeneveld heeft bedacht dat de twee acteurs een schrijversechtpaar zijn, bij wie we getuige zijn van de constructie van een nieuwe roman: veel zinnen eindigen daarom als stem en tegenstem in ‘zei hij’ of juist ‘zei zij’. Het mondt uit in een bij vlagen humoristisch maar vooral verbaal vlechtsel, een intellectuele achtbaan.
In deze roetsjbaan met lussen en live muziek met cellist Harald Austbø valt vooral het weergaloze, flegmatische spel op van de daarnet nog voor een Theo d’Or genomineerde Ariane Schluter. Zij weet moeiteloos en geniaal te schakelen tussen invoelend, fier, charmant en dan weer vilein, verleidelijk, boosaardig of muzikaal – en alles wat daartussen zit. Daar blijft Porgy Franssens Ultimo, alias ‘de gouden schaduw’, enigszins bij achter, daarvoor is zijn spel net iets te onaangedaan. Maar laat daardoor per saldo wel een bijkans perfecte Ariane Schluter mooier stralen. Ook een verdienste. Aanbevolen.
Ultimo – architect van een droom is een coproductie van Nationale Toneel en Orkater. Te zien in het Nationale Toneel Gebouw in Den Haag en landelijke tournee. Reserveren: 0900 – 345 6789. Meer informatie: http://www.nationaletoneel.nl.
Eric Korsten 