Rosa Ensemble en Jan Jaap van der Wal samen in Vestdijks De Kellner en de Levenden
‘Vestdijk komt uit een gereformeerd nest. Ik ben ook een beetje zo opgevoed. Dat is redelijk heftig … Laat ik zeggen: bij katholieken werd je in je jeugd nog weleens aangeraakt.’
Jan Jaap van der Wal doet zijn stiel als stand up comedian meteen al eer aan bij het begin van de bewerking van De Kellner en de Levenden. Samen met het Rosa Ensemble hertaalt hij het bijna groteske en bijbels getinte boek uit 1949 van Simon Vestdijk (1898-1971). Van der Wal steekt losjes van wal, maar gaandeweg weet hij je mee te zuigen in deze kolkende geschiedenis over goed en kwaad, hemel en hel en geweten en verantwoordelijkheid. De losse verteltrant is doorsneden met moderne klanktapijten, hoorspelgeluiden en mooie songs van het Rosa Ensemble. In het boek en ook in deze mix van muziektheater en cabaret, is beschreven hoe een groep van twaalf flatbewoners waarvan de meesten elkaar slechts flauwtjes kennen, naar een geheimzinnige bioscoop wordt gevoerd. Daar moeten de twaalf zich opeens op gods laatste oordeel voorbereiden.
Simon Vestdijk, 51 boeken in 36 jaar schrijverschap, dat zijn van die welluidende, bijna zwangere, langgerekte en breedvoerige zinnen die dansen voor je ogen. In ons sterk internetgestuurde tijdperk zou zijn taal al snel als vet, in de aloude betekenis van het woord, worden weggezet. Jan Jaap van der Wal: ‘Literatuur is natuurlijk sowieso niet echt hip, maar ik heb veel mensen die me zeiden dat het hun lievelingsschrijver was.’ Daniel Cross, bedenker van de voorstelling en artistiek leider van Rosa Ensemble: ‘Tekstschrijfster Annemarie Slotboom ried het mij aan. Sinds mijn vader, een Vestdijk-maniak, stierf toe ik twaalf was en zesduizend boeken naliet, erfde ik een meter ‘Vestdijk’. Sindsdien had ik nooit meer iets van hem gelezen. Dus dat hing als een soort Zwaard van Vestdijk boven mijn hoofd. Het stond jarenlang op de bovenste boekenplank, waar ik vanzelfsprekend niet bij kon, maar ik heb de gebonden band altijd te fascinerend gevonden om weg te doen. Tijdens het lezen zag ik Jan Jaap dit verhaal vertellen, hem had ik aan het werk gezien in zijn voorstelling BSUR. Wat mij aansprak was het moment dat hij Marco Borsato te grazen nam, en daar vlak achteraan een clipje van een concert van R.E.M. liet horen. De boodschap was: dit is wél echt. Zulke contrasten zijn zo mooi omdat je er het publiek mee kunt verrassen.’
Volgens Cross bulkt De Kellner en de Levenden van ethiek, een thema van alle tijden. ‘Uiteindelijk gaat het over de vraag of je waarden en normen nodig hebt als je je staande wilt houden in de wereld en er een zinvolle relatie mee wilt onderhouden. Of zijn normen en waarden niet meer dan projecties die een volwassen ontwikkeling van het geweten in de weg staan? De helscène – een levend moeras van bloed – vind ik een mooie metafoor voor de onmogelijkheid om te weten wat waar is en wat niet. Daar gaat deze Vestdijk over: hoe kunnen we nog weten wat goed en slecht is? Wat blijft er over van je persoonlijke moraal als het er echt op aan komt? Hoogst actueel allemaal.’ Van der Wal: ‘Goed en kwaad, de waarheid en de leugen, dat zijn zaken waar ik het graag over heb, getuige het Borsato-stukje. Alhoewel Borsato natuurlijk in de hemel thuishoort.’
Vestdijks roman is volgens Cross bovendien een zeer muzikaal boek. ‘We hebben het cabaret en de muziek met elkaar vervlochten’, aldus Cross. ‘De zangeres van het ensemble, Stephanie Pas, is de verbindende factor, zij maakt het theatraal door steeds in te breken. De Vestdijkers, de Jan Jaap-fans, de liefhebbers van nieuwe muziek: ze krijgen allemaal iets voorgeschoteld dat net even anders is dan ze gewend zijn.’
Rosa Ensemble en Jan Jaap van der Wal zijn te zien op vr 10 en za 11 september in Theater aan het Spui. Reserveren: T (070) 346 52 72. Meer informatie op rosaensemble.nl en theateraanhetspui.nl.
Eric Korsten 