Toneelgroep Oostpool speelt Een kleine zeemeermin voor volwassenen
‘Ver in zee is het water blauw als de blaadjes van de mooiste korenbloem en helder als het zuiverste glas. En daar in de diepte wonen de zeemensen.’ Het zijn de beginregels van een beroemd sprookje, dat van Hans Christian Andersens Een kleine zeemeermin. Toneelgroep Oostpool maakte er een theatervoorstelling van. ‘Geen sprookje, geen Disney, niet voor kinderen,’ haast regisseur Marcus Azzini zich te zeggen over de sinistere, bijna exuberante versie die hij van het sprookje maakte bij het in Arnhem gevestigde gezelschap.
Toeval of niet, het is dit seizoen de tweede keer dat een verdichtsel uit het tijdvak van de romantiek onderwerp is voor een volwassenenvoorstelling: eerder bracht het Noord Nederlands Toneel Alice in Wonderland uit. “M’n zoontje is net vier geworden.” Azzini verklaart de keuze voor Andersens ijselijke sprookje graag uit de liefde voor zijn manneke. Azzini: “Ik lees veel voor, korte verhaaltjes en sprookjes als Sneeuwwitje bijvoorbeeld. Waarom ouders dat doen? Om de fantasie van kinderen te ontwikkelen natuurlijk, en ze ondertussen alvast voor te bereiden op de werkelijkheid. Ook volwassenen hebben fantasie nodig, iets wat beter is dan de werkelijkheid, niet alleen om die aan te kunnen, maar ook om te durven geloven in het scheppen van een betere wereld. Verbeelding is de voeding van het leven. Door kunst kun je op een andere plek belanden.”
Een kleine zeemeermin is volgens Azzini een bijzondere vertelling. Azzini: “Sprookjes gaan altijd over mensen die in een fantasiewereld terecht komen of met magie in aanraking komen. Andersen draait dat om. De kleine zeemeermin, een fantasiewezen, wil juist mens worden. Ze wil pijn en verdriet ervaren. Ze wil zelfs haar mythische wereld opgeven. Terwijl wij mensen naar de fantasiewereld op zoek zijn, juist om pijn en verdriet even te vergeten. Wat is er zo bijzonder aan ons, mensen, dat de zeemeermin alles achter wil laten om te zijn zoals wij?” Voor Andersen was het antwoord daarop zonneklaar: dat is hun onsterfelijke ziel. Van zeemeer-mensen blijft er niets over dan schuim op zee, ondanks hun driehonderd jaar lange levens. “Wat ik mooi vind aan het verhaal is dat Andersen grimmig durft te zijn, want de zeemeermin leeft niet lang en gelukkig – sterker: ze gaat dood.”
Azzini wijst op het belang van het werk van Andersen: “Met zijn sprookjes en verhalen leverde Andersen op intelligente wijze kritiek op zijn eigen tijd, waarbij vooral de hogere sociale klassen en de aristocratie het moesten ontgelden. Denk maar aan De nieuwe kleren van de keizer, De prinses op de erwt of het hartverscheurende Het meisje met de zwavelstokjes. En al doet de zeemeermin in uiterlijk opzicht geenszins voor de aardse mensen onder, niemand – ook de prins niet – ziet haar als een gelijke, zodat het sprookje ook over ‘anders-zijn’ en sociale uitsluiting gaat.”
Marcus Azzini zet vele disciplines en kunstenaars in, waaronder modeontwerper Mattijs van Bergen, terwijl de acteurs vooral lichamelijk en muzikaal te werk gaan, vanaf de staart naar beneden en weer omhoog. Een kleine zeemeermin is dan ook geen voorstelling voor kinderen. “Ik wil het verhaal niet simpelweg navertellen. De voorstelling is nu bijna als een performance, kinderen zouden dat niet begrijpen. Ik zou trouwens niet eens een versie voor kinderen wíllen maken. Aan kinderen biedt het voorleesboek juist de perfecte gelegenheid om de fantasie de vrije loop te laten gaan.”
Een kleine zeemeermin van Toneelgroep Oostpool is op do 17 en vr 18 maart te zien in Theater aan het Spui. Reserveren: (070) 346 52 72. Meer informatie op www.toneelgroepoostpool.nl.
Eric Korsten 