Beeldend en poëtisch muziektheater op tekst van Toon Tellegen
“Sedert de tijd dat ik in Den Haag woon ben ik herhaaldelijk met mijn fiets tegen plotseling openslaande autoportieren opgeknald. Terwijl ik dan en over de kop vloog, door de lucht buitelde en daarna pijnlijk ten val kwam schoot er van alles door mijn hoofd: ‘Oei, dit gaat weer pijn doen’ bijvoorbeeld, maar ook overkwam me het gevoel zwevend te zijn. En nog iets bijzonders: zo’n val is als een reis. Die in werkelijkheid misschien een enkele seconde duurt, maar soms wel een uur lijkt door te gaan.”
Beeldend kunstenaar en theatermaker Petra van der Schoot maakte over haar fascinatie voor het fenomeen van ‘de val’ de poëtisch-verstilde muziektheatervoorstelling Achterna Gedragen. Daarin combineert ze haar persoonlijke ‘val’-gewoonten met bewondering voor de ‘val’-voorstellingen en de machinerieën van Dick Raaijmakers, haar voormalige docent aan het Koninklijk Conservatorium, alsook met het wonderlijke, amusante, filosofische en absurdistisch getinte universum van de kinder- en jeugdboekenschrijver en dichter Toon Tellegen. “Ik vind het interessant om te zien wat er gebeurt als de alledaagse realiteit gaat scheuren”, zegt de geboren Bossche. “In de voorstelling verbeeldt een vrouw dat het uitzicht van het huis dat zij bewoont, niet klopt. Haar huis verandert op slag in een donker hol. Met piepende machinerie komt het panorama dat haar venster biedt, langzaam in beweging. De grond begint onder haar voeten te schuiven en in een flits ziet ze hoe ze valt en hoe de afgrond op haar wacht. Ze besluit te springen. Zonder drama. Want neerkomen zal ze toch. Tot die tijd reist ze als een nieuw personage de val achterna, gedragen door de kracht van haar verbeelding. Die val, dat moment, daar gaat het me om, dat is het ogenblik dat ik graag vertragen wil en min of meer stilzetten. Ik beschouw de val nadrukkelijk niet als een faalmechanisme maar als iets dat behalve narigheid juist ook persoonlijk ‘winst’ oplevert.”
Van der Schoot maakte er samen met componist Piet-Jan van Rossum een soort van operatesk objecttheater van, met bewegend decor, rekwisieten die spontaan de geest krijgen en spelers/muzikanten die verschillende beeldende en muzikale handelingen uitvoeren. De teksten die te berde komen zijn ‘weerberichten’ van Toon Tellegen. “Het zijn atmosferische beschrijvingen”, aldus Van der Schoot, “aanvankelijk gewone weersvoorspellingen. Gedurende de voorstelling roepen die vervreemding op en worden uiteindelijk stem van de hoofdpersoon.” Ze reciteert uit de teksten die Tellegen voor de voorstelling schreef: ‘In dunbevolkte gebieden kan plotseling onrust opkomen, met hier en daar zelfs tot orkaankracht aanwakkerende razernij en walging. Nadien zal het langdurig ijzelen van verdriet over de luchtdruk die weer zal stijgen en de mensen naar beneden zal laten storten. Nooit zal de zon meer zo weemoedig schijnen, en nooit meer zal het zo ondubbelzinnig waaien.’
Ook Tellegen heeft trouwens iets met ‘vallen’, weet Van der Schoot. “In zijn verhalen komen vaak dieren voor die uit een boom vallen nadat ze er zelf in geklommen zijn of erg bang zijn om ten val te komen.” De keuze voor Tellegen sluit goed aan op de verwondering die Van der Schoot bij haar kijkers teweeg wil brengen. “Het gaat me erom dat bezoekers van mijn voorstellingen onbevangen, als een kind kijken naar hetgeen te zien is, zonder last te hebben van wat betekenisdragers doorgaans plegen te zijn. Dat vergt een ongedwongen basishouding van de kijker, een houding die ik in principe trouwens ook mijn spelers vraag in te nemen.”
Het ‘val’-mechaniek in Achterna Gedragen is gemaakt door Paul Beuk, in vroeger tijden ook bouwer van de installaties van Raaijmakers. Ook in die zin is de voorstelling een hommage aan de nog altijd in Den Haag woonachtige Raaijmakers, een van de voorlopers waar het gaat om elektronische muziek en avant-gardistisch getint muziektheater, aan wie onlangs de tiende Witteveen+Bosprijs voor Kunst en Techniek werd uitgereikt..
Achterna Gedragen is een coproductie van Tg Zoogdier ism Theater Zeebelt en is op za 10 december te zien in Theater Zeebelt. Meer informatie: www.zeebelt.nl. Telefonisch reserveren: (070) 3656546.
Eric Korsten 