Onder de armen van een aap

Acrobatiek, circusacts, toneel en lachsalvo’s in 1001 nacht

“Een van de leuke stunts die ik doe voltrekt zich op het moment dat ik word meegenomen onder de armen van…  een aap!”, lacht Roos Eijmers. De jonge Haagse actrice ziet zichzelf ook vanaf de angstvallige hoogte van een vervaarlijke negen meter boven het podium bungelen tijdens een van de capriolen die ze ten uitvoer brengt in de voorstelling Vertellingen van 1001 nacht. De Haagse geniet er van: “Het bezorgt me een enorme toevoer van adrenaline, want je kunt behoorlijk naar beneden kukelen. Gelukkig ben ik uitgerust met een tuigje, zodat een mogelijke val opgevangen kan worden. Na iedere act moet ik even uithijgen,al is eigenlijk nauwelijks tijd voor want ik moet meestal haastje-repje door omdat het stikt van de haastverkledingen.”

De Vertellingen van 1001 nacht is een onderneming van Het Zuidelijk Toneel in samenwerking met ‘DWDD-tafelheer’ annex cabaretier Marc-Marie Huijbregts en de komieke viermanstheaterformatie Ashton Brothers. Onderneming is het goede woord. Eijmers: “Voor dit spektakelstuk langs zo’n vijftien theaters rijden steeds drie trucks met oplegger mee, omdat het decor dat vereist. Als gevolg daarvan kunnen we dus alleen in de grote zalen in Nederland deze voorstelling spelen”. Dat gegeven bezorgt haar een kick: “Vijftienhonderd man die, zoals in Breda, op een enkele avond ademloos toekijken. Prachtig is dat! Daarnaast halen we ook technisch en artistiek heel veel overhoop, want het gaat in de voorstelling om een wondere mengeling van acrobatiek, circusacts, toneelscènes, komische acts en live muziek”.

De Vertellingen van 1001 nacht zit boordevol zwoele nachten en sprookjesachtige verhalen. Ook de gelijknamige voorstelling schetst een licht-erotiserende wereld die verleidelijk anders oogt en die de fantasie weet te prikkelen. Het gegeven is niet onbekend: de mooie, maagdelijke Sheherazade (Marc-Marie Huijbregts) is verkozen tot de 1001^e bruid van de brute sultan (John Buijsman). Na de huwelijksnacht wacht haar, net als alle vrouwen die haar in deze rol voorgingen, een macabere onthoofding. Om haar gruwelijke lot zo lang mogelijk uit te stellen verzint Sheherazade een reeks van fantastische verhalen waarmee ze haar aanstaande bespeelt. “Het is geweldig om te zien hoe Marc-Marie de zaal drie uur lang op sleeptouw neemt”, zegt Eijmers. Zelf speelt ze onder meer de rol van de zestienjarige Azieza die haar buurjongen Aziez wil huwen. “Maar zij is zo altruïstisch ingesteld dat ze hem behulpzaam is als blijkt dat hij een andere vrouw bemint. Het is trouwens een van de letterlijke vertellingen uit de oorspronkelijke overleveringen van de Vertellingen van 1001 nacht’.

De combinatie van puur toneel en fysiek georiënteerd spel ligt haar wel. “Het vergt wel een andersoortige concentratie dan het pure toneelspelen dat ik het meest gewend ben te doen”, verklaart de Haagse. Ook de mix van publiekstrekkers als Huijbregts en de Ashtons met een doorgewinterd toneelgezelschap in een en dezelfde voorstelling bevalt haar. “Ik vind  de discussie tussen wat hoge en lage cultuur is, überhaupt ouderwets. De voorstelling betreedt een geied in het theater dat voorheen niet bestond. Het is juist interessant als er een discussie op gang komt”, zegt de actrice die vast verbonden is aan de Haagse theatergroep Firma MES. De theatergroep verkeert in een jubelstemming wat zij heeft net te horen gekregen dat ze de komende jaren structureel zal worden gesteund door de gemeente Den Haag. Roos: “Het heeft heel goed uitgepakt voor ons. Straks kunnen we twee nieuwe producties en een succesreprise per jaar uitbrengen. Een droom die uitkomt”.

Vertellingen van 1001 nacht door Het Zuidelijk Toneel is te zien van  woensdag 9 tot en met zaterdag 12 mei in de Koninklijke Schouwburg. Vanaf 15 jaar. Meer informatie: www.hzt.nl en www.ks.nl. Telefonisch tickets reserveren: 0900-3456789.

Advertentie

Pierre Bokma ’n onweerstaanbare ‘Wanja’

Voorstelling genomineerd voor Toneel Publieksprijs 2012

In 1994 verfilmde Louis Malle onder de titel Vanya on 42^nd street Tsjechovs Oom Wanja. En in 1996 was er August van Anthony Hopkins, met, naast hemzelf, Kate Burton in een hoofdrol. In het theater is nu een versie te zien met onder meer een weergaloze Pierre Bokma als hilarische oom.

‘Goede Tijden, Slechte Tijden’ voor gevorderden. Zwaarmoedigheid en lichtvoetigheid ineen, de pijn van het zijn. De tragiek van de mens als soort zit ‘m niet in het feit dat hij doodgaat, maar in het feit dat hij daar besef van heeft. De stukken van Tsjechov gaan over het leven, nee, sterker: zíjn het leven. Een op het oog vervlogen en tobberige grandeur als teken van een evengoed keiharde, ontluisterende realiteit die links om de hoek ligt. Pierre Bokma: “Tsjechovs toneelstukken zijn doordrenkt van een vorm van melancholie over het onbegrijpelijke menselijke lot en de incompetentie daarmee om te gaan. Tegelijkertijd lijkt het alsof Tsjechov ons wil waarschuwen: Neem je kansen te baat!”. Volgens Bokma is Oom Wanja autobiografisch van karakter. “Tsjechov zat vast in het kastenstelsel dat Rusland indertijd in zijn greep hield en waarin het niet mogelijk was veel buiten je kaste te ondernemen”.

Hoe te ontsnappen aan pijnlijke herinneringen en de angst voor de toekomst? En wat te beginnen met het leven hier en nu? Oom Wanja is bevolkt met personages die zich stuk voor stuk en doorheen het hele twee uur durende stuk proberen te ontworstelen aan hun uitzichtloze, dan wel saaie situatie. Oom Wanja leidt op het platteland een dodelijk voorspelbaar en rustig leven. Tot het bezoek van een professor en zijn beeldschone vrouw de dagelijkse routine overhoop haalt. ‘Ik ben dezelfde als vroeger, ‘zegt Wanja, ‘of eerder erop achteruit gegaan, denk ik,  want ik ben een luiwammes geworden, ik voer geen klap meer uit en loop maar als een ouwe brombeer te mopperen’. Onder de hoogspanning van een stilaan veronachtzaamd landgoed dat uit levensnoodzaak moet worden verkocht doet hij een niet geringe duit in het zakje om de nieuwe status quo te handhaven: hij is niet de enige bij wie verlammende en onbeantwoorde verliefdheden verlammend werken. Hartstocht en sluimerende conflicten nemen bij eenieder op het landgoed de overhand. Een voor een zijn ze niet voor het geluk bestemd, en ze weten dat maar al te goed van zichzelf. ‘Wij doen nu al vijftig jaar niets anders dan praten en praten en brochures lezen’, zegt Wanja. ‘Het wordt tijd daar nu eindelijk eens mee op te houden’.

“De diepe ironie van mensen voor wie het te laat is geworden, die niet moeten blijven waar ze zich opgesloten voelen, maar daar desondanks niet aan weten te ontsnappen”, verklaart Bokma Tsjechovs stuk. ‘Mooi weer’, merkt de knappe, jonge vrouw van de professor in het stuk op. ‘Mooi weer om je op te hangen’, schampert Oom Wanja in een über-pathetische bui. Bokma: “Wanja is als een angstig dier dat vijfentwintig jaar aan de rokken van zijn moeder heeft gelopen en pas op zijn 47^e levensjaar inziet dat dat waanzin is geweest. Hij heeft vijfentwintig jaar lang gewerkt als een paard maar voelt zich besodemieterd en uit schaamte voor zichzelf scheldt hij daarom iedereen uit die hem voor de voeten komt”.

Desondanks is deze Oom Wanja een waar feest. Niks schrijnende bitterzoete melancholie van de Russische ziel, maar kolkende, boertige, dronken, wanhopige Tsjechov-pijn door acteurs die de ballen hebben om lelijk te durven zijn in een al even drieste regie. Bokma blijkt in staat van Wanja een beklagenswaardig personage te maken dat zijn omgeving provoceert met bittergeestige boutades en lomp dronkemansgelal.

Oom Wanja is de tweede voorstelling van een drieluik Tsjechovproducties, met hetzelfde artistieke team en deels dezelfde acteurs, op initiatief van producent Hummelinck Stuurman. Ook in het eerste stuk De Meeuw schitterde Bokma. En ook in het derde deel De Kersentuin zal hij te zien zijn. De drie ‘Tsjechovs’ staan onder regie van Gerardjan Rijnders. Onder ‘Rijnders’ behaalde Bokma de Louis d’Or in 1994 voor zijn rol als Richard III van Shakespeare. “Hij is rustig, afwachtend. Dat vind ik prettig. En we kennen elkaar al zo lang, dat is daardoor fijn werken”.  Niet alleen Rijnders haalt het beste in hem naar boven, ook Theu Boermans weet hem kennelijk zeer te prikkelen. Zo schitterde hij onlangs ook al onnavolgbaar in Midzomernachtdroom, de succesproductie bij uitstek van het Nationale Toneel in dit seizoen.

München
Toneelgroep Globe, Publiekstheater, Toneelgroep Amsterdam en Orkater. Niet het minste rijtje gezelschappen waar Bokma, die meermalen is onderscheiden voor zijn acteerwerk, tot nu toe neerstreek. Sedert 2008 is hij werkzaam in het Beierse München, bij de Münchner Kammerspiele, dat onder artistiek directeurschap staat van de Nederlander Johan Simons, maar hij acteert daarenbuiten nog geregeld als freelancer in Nederland en voor film- en tv-producties. Over zijn werk in Duitsland is hij zeer te spreken.”We spelen er vaak grootgemonteerde stukken, onder meer Hotel Savoy van Joseph Roth en een bewerking van E la nave va van Federico Fellini. Het speelt anders bij de oosterburen, je bent er weliswaar, en meer dan hier, een radertje in het uurwerk. Maar wat je wel merkt is dat het Duitse publiek ter zake vaak veel kundiger en beter onderlegd is dan het Nederlandse, veel beter opgevoed met theater en literatuur. Dat speelt anders. De beleving is secuurder, bij mij én bij het toekijkende publiek. Als je hier zegt dat je in een Tsjechov speelt, dan weet niemand wie Tsjechov is. Stuitend gewoonweg.”

Tsjechov³, Oom Wanja door Hummelinck Stuurman Theaterbureau op maandag 7 mei in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie: www.ks.nl en www.hummelinckstuurman.nl. Telefonisch kaarten reserveren: 0900-3456789.

Het duistere hart van de Congo

Josse De Pauw speelt Joseph Conrads Heart of Darkness

Heart of Darkness stond model voor de oorlogsfilmklassieker Apocalypse Now. Josse De Pauw bewerkte Joseph Conrads boek en neemt zelf alle rollen op zich.

Liefst vijf verschillende stukken, waaronder twee ‘alleenspraken’, heeft hij momenteel op z’n repertoire en hij speelt ze ook nog eens kriskras door elkaar, in binnen- én buitenland. “Gekkenwerk”, noemt de Vlaamse acteur Josse De Pauw het. “Een beetje rock ‘n roll is het wel. En ik was er vooraf ook echt wel een beetje beduusd voor, maar het valt uiteindelijk toch allemaal wel mee”. De Pauw, een van de grote meneren in het Nederlandstalige gebied en meermalen gelauwerd, is ook schrijver en filmmaker, staat zo’n vijfendertig jaar op de planken. En noblesse oblige. Hij speelt onder meer bij Toneelhuis Antwerpen de monoloog Duister Hart, geregisseeerd door Guy Cassiers, naar een van de standaardwerken uit de wereldliteratuur, Heart of Darkness, van Joseph Conrad. Het is het gedeeltelijk autobiografische verhaal van een moeizame tocht stroomopwaarts over de Kongo-Vrijstaat, naar de nog niet in kaart gebrachte ‘donkere’ binnenlanden van Afrika ten tijde van het imperialisme. De reis naar de donkere binnenlanden van Afrika is ook een reis naar de donkerste binnenkant van de menselijke geest. Conrad laat zwerver en zeemaat Charlie Marlow verhalen over de avond dat zijn schip voor anker lag in de monding van de Theems, wachtend op het keren van het tij. Marlow vertelt dat hij ooit als stoombootkapitein van een Brusselse handelsonderneming een reis ondernam naar Afrika en aldaar het langdurige en zinloze wachten op dingen die niet kwamen beu werd, maar ook over de verspilling van moeite, mensen en materialen — alleen voor het bemachtigen van een hoeveelheid ivoor. Marlow hoort verhalen over een zekere Kurtz, die meer ivoor binnenbrengt dan alle andere agenten bij elkaar. Maar Kurtz’ methoden schijnen niet te deugen. Ook is er al maanden niets meer van hem vernomen. Marlows opdracht is deze Kurtz te zoeken. Als deze eindelijk bereikt wordt, blijkt hij van god los: alle wetten, alle normen, alle beschaving heeft hij overboord gezet. Het enige wat voor hem nog telt is zijn eigen zin, zijn eigen wil. Aan de hand van Marlows avonturen laat Conrad zien dat de zogenaamde menselijke beschaving erg kwetsbaar is. Marlows tocht door het klamme oerwoud is een opeenvolging van ontmoetingen waarin hij veel aspecten van zichzelf en zijn ‘dusiter hart’ meent te herkennen. “Volgens de auteur”, zegt De Pauw, “is elk mens in staat te veranderen in een monster als er geen enkele remming en controle is. Het was een boek waar ik vroeger als een blok voor viel, want het gaat over het gevaarlijke leven op zee en over exotische plaatsen. En ik houd erg van taalbouwsels, Conrad is een echte stilist, en de tegenstelling tussen mooie taal en gewetenloos gedrag is interessant”.

In de voorstelling speelt De Pauw alle personages, die ook naast hem, als videoprojectie, verschijnen. De rol van Kurtz is voor hem de krent in de pap: “Kurtz is intrigerende omdat hij tegen de wildernis op  knalt. De tegenstelling in hem die reikt van een Verlichte beschaafdheid en westerse arrogantie aan de ene kant, tegen een immens moreel verval tot barbaarse praktijken aan de andere kant, is monsterlijk”.

Voor veel Belgen is de relatie met wat ooit privébezit was van Koning Leopold II (1835-1909) vaak nog precair en groeit nog altijd geregeld uit tot een heet politiek hangijzer. De 23 jaar onder zijn bewind werden gekenmerkt door volkerenmoord, slavernij, ontvoeringen, martelingen, verkrachtingen en onthoofdingen. “Van koningswege is er nooit enige toelichting gegeven. Gelukkig is er sinds het verschijnen van David Van Reybroecks boek Congo opnieuw veel aandacht voor wat er destijds is gebeurd”.

Duister Hart door Toneelhuis is op zaterdag 5 mei te zien in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie op www.ks.nl en www.toneelhuis.be. Telefonisch kaarten reserveren: 0900-3456789.