De Veere speelt Kras van Judith Herzberg
Volgens de Belgisch-Nederlandse ‘Repertoire Vereeniging De Veere’ scheert Kras ‘licht als een zuchtje langs menig heikel onderwerp’. Ze noemt het ‘the very quintessence of Herzberg: geestig, spits, kort maar even krachtig als een fragmentatiebom’.
‘Ik heb de scherven even in het bad gedaan zolang! Ik kan ze zó niet in de glasbak gooien’, roept Manfred, de derde zoon van Ina, erg milieubewust en tevens te boek staand als geniaal wiskundige in het eerste bedrijf. ‘Ik breng morgen nog een lading, dan kan ik ze in één keer wassen, anders is het zonde van al dat water.’ Bij de oude Ina is volgens haar in de voorgaande nachten steevast de boel in huis overhoop gehaald en nu zijn de kinderen overgekomen om de veroorzaakte rotzooi, die ook symbool staat voor de wanorde in haar hoofd, op te ruimen. Maar daarmee sleept ze ongewild ook hun problemen haar huis in.
Kras is het bedrieglijk eenvoudige verhaal van een moeder en haar kinderen van wie met name de moeder ogenschijnlijk verzeild raakt in een aantal opeenvolgende nachtelijke inbraken, geschreven door Judith Herzberg. Het stuk is in 1988 in première gegaan en sindsdien houdt toneelgroep Maatschappij Discordia het stuk levend door het bij tijd en wijle te hernemen. Binnenkort speelt de Belgisch-Nederlandse ‘Repertoire Vereeniging De Veere’ het stuk opnieuw. De ‘Vereeniging’ is door theatermaker Jan Joris Lamers in het leven geroepen “om met collega’s stukken in de actualiteit te houden”. De Veere houdt zo ook werken van onder meer Botho Strauss en Anton Tsjechov op het repertoire. De collega’s waarover Lamers spreekt zijn in Kras de spelers van ’t Barre land.
Judith Herzberg (ook bekend van Rijgdraad, Leedvermaak, Merg en De caracal) begon haar carrière als toneelschrijfster op het Instituut voor onderzoek naar Nederlands Toneel, een sterke ‘beweging’ onder leiding van Jan Kassies (1920-1995), onder meer cultuurfilosoof, directeur van de Amsterdamse Toneelschool en Eerste Kamerlid. Kassies wilde meer toneel van oorspronkelijk Nederlandse makelij zien. Lamers, een van de erkende grondleggers van het moderne toneel – met name de Vlamingen hebben zijn gedachtegoed overgenomen – stond aan de wieg van theatergezelschappen als Werktheater, Onafhankelijk Toneel en Maatschappij Discordia, en was indertijd docent aan de Toneelschool: “Bijna gelijktijdig met Discordia werd Kras eind jaren tachtig ook door Toneelgroep Amsterdam (TA) gespeeld. Dat leverde een heel andere enscenering op. Wij speelden het abstract, terwijl TA het deed met alles erop en eraan”.
Lamers en de zijnen hebben het stuk sindsdien geregeld hernomen. De regie anno 2012 door De Veere vermeldt dat de speelruimte toen ‘leeg’ was, ‘en nu opnieuw’, met helemaal achterin ‘gebeeldhouwde zetels’ met de toneelspelers. Lamers: “Door het huidige tijdsgewricht krijgt het stuk wat ons betreft een heel andere lading. Het gaat niet alleen over een dreigende dief in de nacht, maar het onthult ook andersoortige parallellen die er zijn, zoals de soort van dreiging die er nu is in subsidieland, waar vooral kleine theatergroepen het onderspit dreigen te delven; groepen waar volgens mij nou juist de noodzakelijke veranderingen vandaan moeten komen”.
Kras door De Veere i.s.m. ’t Barre Land is te zien op vrijdag 18 en zaterdag 19 mei in Theater aan het Spui. Meer informatie op www.barreland.nl en www.theateraanhetspui.nl. Telefonisch kaarten reserveren op: (070) 346 52 72.
Eric Korsten 