Firma MES speelt nieuwe ‘Van Wieringen’:
Hannah van Wieringen wist de laatste jaren de aandacht op zich te vestigen als veelbelovend toneelschrijfster en bewerker van toneelteksten. eind vorig jaar publiceerde ze haar eerste roman. Nu heeft firma MES de talentvolle schrijfster voor zijn nieuwe productie SCHREEUW aan zich weten te binden.
‘In zijn zwemgoed stond de kleine jongen donkere plekken op het warme asfalt te lekken’. Zo luidt de heerlijke openingszet van Hannah van Wieringen (1982) in haar vertelling De kermis van Gravezuid. En, verderop in een van de andere elf hoofdstukken: ‘In knipperend kermislicht, schuin boven haar, net iets verder het schuurtje in, hing het slappe lichaam van de vrouw van de oude kroegbaas. Aan de ketting voor de roeibootjes hing Geesje, als aan een grijparm, als een knuffelprijs. Als een knuffelprijs hing ze in het roze, rode en gele kermislicht zachtjes heen en weer te wiegen, piepend aan de ketting.’ Van Wieringen beschrijft in haar prozadebuut op beklemmende en vervreemdende toon en bijna anatomische maar poëtische wijze een geïsoleerde gemeenschap in de weerspannige ‘kop’ van Noord-Holland, terwijl daar verwachtingsvol het kermisweekend van 1994 op springen staat. Elk hoofdstuk op zichzelf, als waren het aaneengeschakelde eenakters, maar vormen ze samen toch een min of meer onlosmakelijk geheel. Zo zoomt ze in op een jongetje dat wil duiken daar waar het verboden is, op een jonge dorpsonderwijzeres in de rouw en op een groepje jongens dat oog in oog komt te staan met een man die zich heeft verkleed als vrouw. Alle personages hebben een doel voor ogen, hoe klein dat op zichzelf ook is. Het leven uit een dag. In veel lijkt de literaire inslag van haar roman annex raamvertelling op daverende voorbeelden als James Joyce (Ulysses), Dylan Thomas (Onder het melkwoud) en Beckett (First Love). Dat zijn niet de minste hogeremachtsvergelijkingen.
“Schrijven begint heel jong met lezen en na lezen komt nadoen”, vertelt de in Amsterdam woonachtige schrijfster. “Veel later begint het echte werk: luisteren naar wat je zelf te zeggen hebt en dat vertalen in je werk”. Voor haar opvallende, wat weerbarstige romandebuut werd ze meteen genomineerd voor de Opzij Literatuurprijs en verscheen de titel op de ‘longlist’ voor de Gouden Boekenuil 2013.
Afkomst verloochent zich evenwel niet: Hannah van Wieringen kreeg de laatste jaren vooral bekendheid als uiterst getalenteerd, veelbelovend toneelschrijfster en bewerker van toneelteksten ([in] Koud Water, Oostpool) wist zij de aandacht zeer op zich te vestigen. Met het ongrijpbare en onnavolgbare Er moet licht zijn (bij Toneelgroep Oostpool, 2010) bijvoorbeeld, met teksten voor theatermaker Dries Verhoeven, en, onder meer, met het compromisloze, schokkende Watjeflikkersdam (Likeminds, 2011).
Niet dat ze als ‘romancière’ met haar romandebuut ook maar een greintje van haar status als toneelschrijfster heeft ingeleverd, want de Haagse zich ‘firma’ noemende theatergroep MES heeft de talentvolle schrijfster voor haar nieuwe productie aan zich weten te binden. SCHREEUW heet deze nieuwe voorstelling, die eind mei in première gaat. We zien op papier en op toneel drie bloedzenuwachtige gasten vijf minuten voor een tv-optreden in een wachtruimte, terwijl een uitzinnig publiek zich in de studio verwachtingsvol opmaakt voor het begin van de uitzending. Het zijn drie personen voor wie het begrip ‘aandacht’ beroepshalve van belang is: een halfzachte actrice, een zich aan de buitenkant ongevoelig tonende raspoliticus, en een compromisloze journalistiek commentator. Hannah: “Dit stuk gaat over aandacht vragen, geven en krijgen, over hoe wij er op een bepaalde manier verslaafd aan raken. SCHREEUW laat in drie onderling verband houdende caleidoscopische delen de mechanieken zien die schuilgaan achter het fenomeen aandacht. SCHREEUW gaat deels over de jachtigheid van ons bestaan, over de tot ‘ADHD’-proporties verworden wereld met een DWDD-achtige media-aandacht in louter ‘soundbytes’ ”, verklaart Van Wieringen. En over hoe moeilijk het is jezelf nog te verstaan in die wereld. “Het verhaal van de ‘Damschreeuwer’ kwam in de gesprekken met MES steeds terug. Zijn schreeuw tijdens de dodenherdenking van twee jaar geleden had misschien beter met een troostende arm beantwoord kunnen worden dan met paniek. Makkelijker gezegd dan gedaan. Voor mij kan ht theater in ieder geval een plek zijn waar we kunnen laten zien en inzien wat er om ons heen gebeurt. Ik vind het mooi dat de theaterzaal een soort laboratorium kan zijn waar je de wereld even stil zet, er bepaalde elementen uit naar voren kunt halen en er dan rustig op kunst reflecteren.”
“Het is een magische denkruimte”, verklaart ze haar fascinatie voor toneel. Ze herinnert zich, omstreeks haar dertiende, bij Toneelgroep De Trust Hamlet en De Kersentuin gezien te hebben, met onder meer Halina Reijn. “Min of meer een doorbraak”. Ze toog daarop naar de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, waar ze haar voorliefde voor toneelschrijven volgde, die, zoals ze zelf beweert, voortkomt uit ‘de liefde voor het gesproken woord, de fysiek gemaakte taal’. De stap was niet vanzelfsprekend want ze opteerde allereerst voor een bestaan als archeologe. De voorliefde voor taal en spelen met taal is haar ingegoten door haar moeder. “Zij leerde me lezen ver voordat ik naar school ging. Taal is altijd mijn voertuig geweest. Ik vind het leuk om de stemmen van personages te laten spreken. Ik werk in het geval van een toneeltekst graag erg nauw samen met de regisseur en de toneelgroep die mij vraagt iets voor hen te schrijven. Je probeert je hun thematieken eigen te maken, je daarmee te vullen en na alle gesprekken ga je in eenzaamheid zitten schrijven. Dan ga je die personages belichamen, naar hen luisteren en ook niet alles geloven natuurlijk, wat ze dan tegen je zeggen. En dan moet je weer terug met wat je hebt bedacht, dan ga ik altijd een beetje dood, dat is altijd eng, die eerste lezingen.”
In de nabije toekomst volgen vooral meer proza en poezieprojecten. “Nu eerst de poëziebundel, en er volgt ook weer een bewerking in samenwerking met Toneelgroep Oostpool. Toneelambities koestert ze voorzeker: “Een modern, grootstedelijk familie-epos, zoals Cunninghams (in) Koud Water, zo formuleert ze haar hartsverlangen. “Er wacht nog zoveel werk! Ik vertrek allereerst drie maanden naar Berlijn om dat alles eens rustig op te zetten”.
Eric Korsten
Firma MES met SCHREEUW. Tekst: Hannah van Wieringen. Te zien in Theater aan het Spui van woensdag 29 mei tot en met zaterdag 22 juni. Meer informatie: www.firmames.nl en www.theateraanhetspui.nl.