Chet Baker geportretteerd in ‘Een Bebop Verhaal’
Gedreven door ‘de filosofie van de jazz’ en het bewogen leven van de legendarische jazztrompettist Chet Baker doet theatercollectief Lars Doberman een poging de dolende mens, de coole mens, weer te geven. Acteur Reinout Scholten van Aschat: “Jazz is een manier van leven”.
Funny Valentine, dat is zijn lijflied. Gezongen met dat kenmerkende hese stemgeluid, tegen het valse aan, melancholisch, doorleefd, lyrisch, zweverig, en broos vooral: ‘Each day is Valentines Day’. Remco Campert stak in een gedicht ooit de loftrompet over de zingende trompettist Chet Baker: ‘Zijn stem is een zachte regen / als de voeten van het vreemde meisje / op het mollige tapijt.’ Jazzlegende. Womanizer. Autodidact. Noten lezen kon hij niet of nauwelijks. Zijn notenkeuze was intuïtief maar feilloos. Op trompet en bugel produceerde hij, volgens kenners, een smetteloze klank met veel lage ondertonen. Drugsverslaafde. Jack Kerouacs On the road. Eeuwige reiziger. Let’s get lost. Dat zinnetje had als opschrift op zijn grafsteen gebeiteld kunnen zijn. Maar het is ook de titel van een fascinerende documentaire, eerder een reeks interviews, afgewisseld met filmbeelden uit de jaren ’50, toen Chet Baker deel uitmaakte van West Coast Cool, en uit zijn laatste jaren. We zien de jonge, wat gladde, vrijwel ‘onbeschadigde’ Baker, met zijn knappe James Dean-uiterlijk, een mooi koppie, in Californië en in Italië, waar hij in de cel zat voor drugsbezit. En we zien de oude Baker, onverschillig, in zichzelf gekeerd, de onschuld allang voorbij, zijn gezicht veranderd in een ruïne. In 1988 kukelde hij, kennelijk knetterstoned, vanaf de derde etage domweg uit het raam van een Amsterdams hotel. Hotel Prins Hendrik op de Prins Hendrikkade 55, nabij de hoek van de Warmoesstraat met de Zeedijk, hotelkamer 210. Hij is daarbij op zijn achterhoofd geklapt. Misschien dacht hij dat hij kon vliegen. Pats-boem. Opeens alles voorbij. Nu 25 jaar dood.
In de bij uitstek muzikale voorstelling Een Bebop Verhaal stelt theatercollectief Lars Doberman vast dat jazz en Baker synoniemen voor het leven zijn. Acteur/muzikant Reinout Scholten van Aschat: “Verdwalen en weer terugkomen, dat is typisch jazz én typisch Chet. Jazz is een levenswijze die de persoon van Chet overstijgt. Die opvatting bood ons bij de repetities de vrijheid van een vormenonderzoek, naar een dramaturgisch plan waarin we al associërend op zoek konden gaan naar vrijheid in structuren, net zoals in de jazz gebruikelijk is”.
Ode
Een Bebop Verhaal is een collage aan de hand van live gespeelde muziek, composities die Baker ook veelvuldig heeft gespeeld, afgewisseld met eigenhandig door het theatercollectief gecomponeerde nummers. “We hebben enkele van zijn vertolkingen uitgebreid geanalyseerd. Want de muziek geeft een beter inzicht in de vraag wie Chet was, beter dan welke vuistdikke biografie dan ook. In de hang naar een geromantiseerde beschrijving drijven die juist af van de essentie. Door Chets muziek ontstaat als vanzelf een beeld van hem.”
Toch is er in de theatervoorstelling welzeker aandacht voor vertellingen over het levenspad van Chet. Aan de hand van een theatrale tijdlijn worden markante momenten weergegeven, en, zo nu en dan, komt Chet ook woordelijk op de proppen. “In een poging zijn complexiteit te ‘vangen’ spelen we allemaal af en toe een stukje ‘Chet’”, zegt Scholten van Aschat. De voorstelling laat zich daardoor ondergaan als een ode aan Baker, aldus Scholten van Aschat, voor wie Almost Blue als favoriete Chet-song geldt, en in muzikaal opzicht het pianoloze kwartet van Baker met Gerry Mulligan.
Den Haag
Lars Doberman bestaat uit de muzikale acteurs Reinout Scholten van Aschat, Matthijs van de Sande Bakhuyzen en Mattias Van de Vijver. Tijdens hun opleiding aan Toneelacademie Maastricht werkten ze al veel samen. Nu, afgestudeerd, spelen, maken, schrijven en musiceren zij als collectief muziektheatervoorstellingen. Een Bebop Verhaal is hun eerste voorstelling bij De Nieuwkomers, de talentontwikkelingspoot van Orkater. Voor deze gelegenheid vroegen zij Jip van den Dool, eveneens acteur van Toneelacademie Maastricht, hun ensemble te versterken, en Jeek ten Velden voor de regie.
Sinds kort is Den Haag als een thuishaven voor hem. “Bij een van mijn eerste projecten die ik in oktober speelde in Theater aan het Spui, Titus, tijdens de week 100% NTjong, sliep ik in een appartement net om de hoek. Ik vond Den Haag altijd een vrij statige stad, maar het is er veel weidser dan Amsterdam. Op vrije dagen struinde ik veel rond op de Bierkade, een plek precies tussen paleizen en peeskamers in. Ik wist niet dat je er zó goed kon struinen. Híj heeft hier ook gelopen, de grote ‘struiner’, Chet Baker”.
Dit voorjaar is Scholten van Aschat opnieuw bij het Nationale Toneel te gast, na eerdere verschijningen in Nieuwspoort en in Titus. En straks in Shakespeares De Storm, in een regie van Johan Doesburg. “De repetities zijn aan de gang. Het is puzzelen, onderzoeken, want er komen veel sprookjeselementen en momenten van toverij in voor. Voor mij staat die toverij gelijk aan kunst”.
Dit voor jaar komt een tv-serie uit rond Johan Cruijff. Reinout Scholten van Aschat is daarin de levende legende ‘nummer veertien’. Chet Baker of Johan Cruijff? “Toen we de voorstelling over Chet maakten, waren ook de draaidagen voor de tv-serie. Daardoor zijn beiden wel een beetje door elkaar gaan lopen”, bekent Scholten van Aschat, die in 2012 werd onderscheiden met een Gouden Kalf voor De Heineken Ontvoering. “Maar het zijn dan ook ongelooflijke persoonlijkheden. En allebei zijn het mannen die varen op intuïtie. In zekere zin zou je Johan Cruijff ook een jazzkunstenaar kunnen noemen, een improvisator op de groene mat”.
Vader op zoon
Zijn vader heet Gijs, geroemd acteur. “Schrikken natuurlijk om steeds met hem vergeleken te worden, maar ik wen eraan. Het is bijna onvermijdelijk dat je daar vragen over krijgt omdat het theaterwereldje in dit land zo klein is. Maar het gevolgde pad is inderdaad frappant: mijn vader speelde, net als ikzelf nu, bij Orkater, en net als ik is hij aan het Nationale Toneel verbonden geweest”.
Een Bebop Verhaal door Lars Doberman is op vrijdag 24 en zaterdag 25 januari te zien in Theater aan het Spui. Meer informatie: www.theateraanhetspui.nl en www.orkater.nl. Telefonisch reserveren: (070) 346 52 72. Op zaterdag 25 januari is er na afloop van de voorstelling is er een jamsessie onder leiding van het Richie Reichgelt Trio.