Susanne Kennedy bij Toneelgroep Amsterdam
Eerder dit seizoen regisseerde ze Hideous (wo)men met BoogaerdtVanderSchoot bij Toneelgroep Oostpool en deed daarbij haar reputatie als toonaangevend maakster van grensverleggend theater eer aan. Nu is er De pelikaan, bij Toneelgroep Amsterdam.
Strange magic. Susanne Kennedy’s per definitie grensverleggende, filmische theaterregies etsen, vreten en bijten zich vrijwel meteen en nietsontziend een baan naar je langetermijngeheugen, die vaak toch al bekraste ziel. Geometrisch verknipt ze teksten van grote toneelschrijvers uit het verleden en brengt die terug tot vrijwel een enkel A-viertje. Tot oneliners die door de acteurs aldoor worden herhaald, als een naald die in de groef van een grammofoonplaat blijft hangen. In Den Haag hebben we, gelukkig, al heel wat voorstellingen van haar kunnen zien want ze was lange tijd kind aan huis bij het Nationale Toneel. Ze heeft inmiddels haar vleugels uitgeslagen en is gaan freelancen. Nu is ze neergestreken bij Toneelgroep Amsterdam. Opnieuw zet ze daarbij de tekst van een erkend toneelschrijver volledig naar haar hand: August Strindberg (1849-1912) en De pelikaan, een van zijn vier zogeheten kamerspelen, die volgens de meester zelf dienen te klinken als een sonate.
Strindberg staat te boek als uitvinder van de moderne eenakter, die het onderbewuste beschreef, geldt als wegbereider van vele modernistische stromingen en inspirator van het surrealisme. Strindberg bezag de strijd om het bestaan als strijd der sexen. Hij staat bekend als ‘vrouwenhater’. Dat voert misschien wat ver, al is zijn stuk De Vader rabiaat te noemen. Maar wél zijn het stuk voor stuk dankbare kolfjes naar de hand van Kennedy. “Ik heb een fascinatie voor Scandinavische kunstenaars en schrijvers”, bekent ze, “de films van Lars von Trier behoren tot mijn favorieten. Wat Strindberg aangaat, hij heeft met zijn kamerspelen een mooie vorm gevonden die balanceert op de grens van naturalisme en magisch-realisme, tussen droom en daad”.
In De pelikaan draait alles om de moeder. Als de familie in het ouderlijk huis samenkomt, vlak na de begrafenis van de vader, wordt een opzienbarend gezinsleven onthuld. De moeder, hier schitterend gespeeld door Marieke Heebink, eist niet-aflatend en met grote gulzigheid alles voor zichzelf op, tot de geliefde van haar bloedeigen dochter aan toe. Eveneens zeer ‘des Kennedy’s’: “Vrouwenfiguren fascineren me. En deze moeder is een heks, een monster dat haar kinderen uithongert, mishandelt dus. Hans en Grietje maar dan omgekeerd. Een vrouw in een andere hoedanigheid dan de gebruikelijke, dat gegeven interesseert me mateloos. Dat komt veel terug in mijn regies. Ik ben voortdurend op zoek naar interessante vrouwenrollen”. Verwacht evenwel geen uitgesponnen verhaal bij Kennedy. “Wakker worden. Ontwaken. De wil, daar gaat het voor mij in dit stuk om”. Kennedy haalt in De pelikaan de ‘zwartkijkerfilosoof’ Schopenhauer aan: ‘Wij komen er liever openlijk voor uit: Wat er na de volledige opheffing van de wil overblijft, is voor al diegenen die nog vol zijn van de wil, inderdaad niets!’ Maar met uitzondering van de zoon in het stuk lijkt niemand wat dan ook te willen. Als emotieloze, mechanisch bewegende poppen bestaan zij voort. “Van de speelstijl die ik van mijn spelers vraag, wordt dat inderdaad vaak gesteld”, zegt Kennedy. “Maar vergis je niet. Het is het moeilijkste dat je een toneelspeler kunt vragen te doen: een implosie weergeven, een emotie naar binnen uit te drukken, terwijl het spelen van een explosie hen nog het meest geleerd is te doen”.
De pelikaan door Toneelgroep Amsterdam is op donderdag 10 april te zien in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie op www.tga.nl en www.ks.nl . Telefonisch kaarten reserveren: 0900 – 3456789.
Eric Korsten 