Theatermaker Laura van Dolron en het Paperclip Project
Na de dodenherdenking openen theaters door het hele land de deuren voor Theater na de Dam. In Den Haag doen het Nationale Toneel, de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui mee.
Abel Herzberg schreef ooit: ‘Er zijn in de Tweede Wereldoorlog geen zes miljoen joden uitgeroeid, maar er is één jood vermoord en dat zes miljoen keer’. Herzberg wekt het absurde getal tot leven – en dat is nodig, want de meest recente wereldoorlog verzandt snel in een opeenstapeling van abstracte getallen. In het Paperclip Project besloten Amerikaanse middelbare scholieren en hun docenten daarom het aantal van zes miljoen paperclips bijeen te brengen.
Withwell. Klein, blank en overwegend christelijk. Een dorpje in de bergen van Volunteer state Tennessee. Linda Hooper, directrice van de Middle School, begon er in 1998 een project over tolerantie. De Holocaust moest de ogen van haar leerlingen openen voor de wereld buiten. Haar leerlingen ontdekten dat inwoners van Noorwegen – waar de paperclip werd uitgevonden – paperclips droegen tijdens de Tweede Wereldoorlog om zo hun verzet te uiten tegen Nazi-Duitsland. En dus verzamelden de scholieren zes miljoen paperclips, die ze sinds 2001 monumentaal tentoonstellen in een treinwagon.
Een documentaire werd gemaakt om het wat aanvankelijk kwakkelende project vlot te trekken, en die was voor Laura van Dolron (Sartre zegt sorry, Wat nodig is, Iemand moet het doen) ‘gefundenes fressen’. “Al snel slaat de oprechte zoektocht naar begrip, liefde en tolerantie om in potsierlijke massahysterie. Het project verandert – typisch Amerikaans – in een wedstrijd om wie het hardst kan huilen voor de camera, met als inzet een zuiver geweten. Tragisch, verbijsterend en tegelijkertijd hilarisch,” zegt Van Dolron, uitvinder van de stand-up philosophy en voorheen artist in residence bij het Nationale Toneel.
De voorstelling Lieg ik soms? die in 2006 uit de documentaire aan haar pen ontsproot is een ingenieuze valstrik. “Ik speel graag de advocaat van de duivel, altijd gedaan,” legt ze uit. Wat eerst een parodie lijkt, keert zich dan ook na drie kwartier tegen de makers – naast schrijver/regisseur Van Dolron de acteurs Wolter Muller, Martijn de Rijk en Joris Smit – en het publiek. Want, zo vragen zij zich af, zijn zij eigenlijk zelf niet even onoprecht en sensatiebelust als de makers van Paper Clips? “Ik wil niet in dezelfde valkuil trappen als de mensen in de documentaire. In deze voorstelling leggen we daarom de sensatiejunk in onszelf genadeloos bloot”, zo licht Van Dolron toe, die na een jaar van betrekkelijke radiostilte opnieuw de weg naar het theater opnieuw gevonden lijkt te hebben. Naast Lieg ik soms? werkt ze aan momenteel een nieuwe productie, getiteld Liefhebben, die in september uitkomt onder de vlag van haar eigen gezelschap.
Van Dolron maakte Lieg ik soms? indertijd bij het Noord Nederlands Toneel. De organisatie van Theater na de Dam, die de nationale herdenking een ander aanzien wil geven, stelde voor het opnieuw te spelen. “Zij willen de herdenking ontdoen van zijn heiligheid. Spannend, want bij alle piëteit en gedragenheid heeft Lieg ik soms? een hele andere toon: een rockende reflectie op schijnheiligheid. De spelers sparen niets of niemand behalve de mensen die herdacht worden. Als je niet alleen wilt zwijgen maar ook nadenken en durft te lachen, ben je meer dan welkom. En vraag je met ons af of je stil moet zijn om te herdenken of dat de boel eens flink moet worden opgeschud”.
Laura van Dolrons Lieg ik soms? is op zondag 4 mei 2014 te zien in Theater aan het Spui. Meer informatie: www.theateraanhetspui.nl. Telefonisch reserveren: (070) 345 52 72.
Eric Korsten 