Een ‘very unconvenient truth’
Bij ebola-patienten moet je gewoonweg ver uit de buurt blijven. Zo radicaal werd indertijd ook over homo’s gedacht toen opeens aids de kop opstak.
‘Homo’ is het meest gebruikte scheldwoord op scholen, zo is bleek recentelijk uit een rondvraag onder docenten van de PestThermometer. Pestkoppen kiezen bij voorkeur woorden die betrekking hebben op seksualiteit. Bij het uitbreken van aids werd de ziekte aanvankelijk ‘flikkerziekte’ genoemd, of, in het Engels ‘gay cancer’.
Over de beginperiode van aids, ruwweg aan het eind van de jaren zeventig en het begin van de jaren tachtig, bijna dertig jaar na de eerste voorstelling in New York, gaat The Normal Heart. In de verpakking van een met Tony’s overladen toneelstuk biedt het stuk een tijdsdocument over het stadium waarin ‘aids alles terugschopte naar af’, zoals actrice Henriette Tol, die de enige vrouwelijke rol speelt, het tot uitdrukking brengt in het programmaboek. ‘Tot op de dag van vandaag is aids voor velen de ziekte van homo’s. (…) Sterven aan het bedrijven van de liefde. Wat is nou vreselijker dan dat?’, aldus Tol.
Volgens haar ontstond in de eerste jaren van het hiv/aidstijdperk een faliekante tweedeling. ‘Angsthazen die opeens niemand meer op de mond durfden te kussen en niet uit kopjes van anderen dronken. Daartegenover stonden de verzorgenden die de zieken begeleidden die zich realiseerden dat ze op weg waren naar een gruwelijk einde’. Maar ja, er was toen ook nog maar bitter weinig bekend over de overdraagbaarheid van de aandoening.
The Normal Heart is een toneelstuk dat de nodige sympathie weet op te wekken en kan wegdragen. Enerzijds door twee liefdesverhaaltjes die erin verweven zijn, een tussen geliefden en een tussen twee broers; anderzijds vanwege het over de gehele linie verdeelde uitstekende en verzorgde spel van een cast die uit uiteenlopende discplines werd grekruteerd; maar ook door het perspectief en het in herinnering brengen van de oertijd van die ‘flikkerziekte’. ‘Voor mij was het allereerst die ziekte in Afrika’, zegt musicalster Freek Bartels (Les Miserables, Petticoat, Love Story), die de rol van journalist Felix Turner speelt, de grote liefde van hoofdpersonage Ned Weeks.
Deze Turner zit nog in de kast en durft het niet aan over de stevig om zich heen grijpende epidemie te schrijven. Maar in die tijd was nog niet duidelijk hoe de ziekte werd overgedragen. ‘Het is natuurlijk vreselijk als je wordt gezegd dat je van elkaar af moet blijven terwijl niemand nog precies weet waarom eigenlijk’, zegt Cas Jansen die als advocaat en hetero het tegengeluid verklankt, namelijk dat van Ben Weeks, broer van hoofdpersonage en aids-patient Ned Weeks.
Kast
Aanvankelijk werd het fenomeen aids als de pest gemeden. Zelfs in homo-kringen, in de kast, werd gewoonweg de kop in het zand gestoken en ging het er feest na feest desondanks even ruw aan toe als in de jaren daarvoor. “Deze voorstelling laat zien hoe een groep mensen het met elkaar moet zien te rooien. Met het levensgrote en gruwelijke verschil dat de dood hen op de hielen zit en dat buiten de kast van de homogemeenschap zich bijna niemand geroepen voelt tot enige bekommernis,” zo merkt regisseur Job Gosschalk op.
Bij de inloop tot de erg sober ingerichte voorstelling klinkt het nummer Passion, een song met een macho-beat van de qua gehalte zo mogelijk nog macho’er Rod Stewart. Weliswaar een rockdiscosong over passie en liefde, maar dan wel van een superhetero. Dat is, helaas, een foutief kapstokhaakje, wat mij betreft. Schoonheidsfoutje.
The Normal Heart is te zien in de Koninklijke Schouwburg op zaterdag 18 oktober 2014. Meer informatie: ks.nl. Telefonisch kaarten reserveren: 0900-3456789.
Eric Korsten 