Bordewijk Genootschap eert beroemde Haagse schrijver
Het is 50 jaar geleden dat Bordewijk overleed. Bij wijze van eerbetoon presenteert het Bordewijk Genootschap zaterdag en zondag een gevarieerd festivalprogramma rond de beroemde Haagse schrijver, met muziek, theatervoorstellingen, lezingen en andere optredens.
4D. De Hel. Dat is zijn meedogenloze levenswerk. De Hel moet aantonen of leraren geschikt zijn voor hun vak. 4D is bijkans een organisme, een systeem dat groter blijkt dan hijzelf. Wie? Bint, het beroemde schoolhoofd dat in 1933 ontsproot aan het brein van F. Bordewijk, zeg maar Ferdinand. Schoolkas 4D is zijn oogappel, hoogstpersoonlijk door hém gerekruteerd. Strijder tegen bandeloosheid. Tegen ‘gedesequilibreerden’. Hij is er van overtuigd dat door handhaving van een stalen tucht en tirannieke orde later een samenleving ontstaat van ‘echte kerels’. Een zelfcensurerende klas die geeneens ongehoorzaamheid dúldt. En 4D dient als ultieme bewijsvoering. Bint wil dat leerlingen klimmen, niet dat de leraren dalen. Ieder woord in de klas moet dus een bevel, een oorlogsverklaring zijn. Ouders hebben al laten weten verontrust te zijn over zijn aanpak. Net als even daarvoor de bleue De Bree de klas van Bint heeft overgenomen, zijn vuurdoop, blijkt dat scholier Van Beek op een dikke onvoldoende afstevent en daardoor van school moet. Van Beek weet dat zelf als de beste. Bint merkt tijdens een leraarsvergadering over hem op: ‘Dreigen met zelfmoord? Waar gaan we heen?’ Van Beek krijgt prompt een drie. En pleegt zelfmoord. Het wordt de ondergang van Bint.
“Bint komt op voor kinderen die niet meer te redden zijn”. Van den Boom regisseert in het festival een summier aangeklede theatrale lezing van het boek, met de gekende acteurs Paul R. Kooij als Bint, Titus Boonstra als De Bree en Erna van den Berg als verteller. Het geheel wordt gegarneerd met live pianomuziek door Nits-musicienne Laetitia van Krieken. “Bint”, zo vertelt Van den Boom na een korte repetitie, “is een wat raadselachtige figuur als je het mij vraagt. Maar uiteindelijk blijkt dat hij menselijke trekjes heeft, want het leven krijgt hem klein”.
Het denkbeeldige streven van de figuur Bint, waarvoor Bordewijk waarschijnlijk uit diens eigen kortstondige carrière als docent heeft geput, staat volgens regisseur Van den Boom diametraal tegenover het onderwijssysteem dat vandaag de dag opgeld doet, met leerlingenplatforms, waardoor het beeld bestaat dat leerlingen al te vaak de leraren bespelen in plaats van andersom. “Bint zegt: ‘De mens moet gehoorzaamheid leren en tucht. Daardoor onderwerpt hij zijn wil en ontdekt hij zijn wil’”.
Van den Boom, gepokt en gemazeld bij Stella Den Haag en tegenwoordig deel van het Nationale Toneel, wist in mei pas dat hij Bint ter hand zou nemen. “Na een open inschrijving van het Genootschap”. Het was voor hem de eerste keer dat hij met de neus op Bordewijks werk werd gedrukt. “Nooit eerder iets van hem gelezen, maar bij lezing was ik meteen gegrepen. Rijk materiaal, onder meer door het taalgebruik: korte en felle maar verraderlijke zinnen met accenten die soms moeilijk te leggen zijn voor acteurs, hoekig en dwarsig ook, met zelfverzonnen woorden erin. In mijn bewerking laat ik het verhaal intact, al kort ik wat in en gebruik ik de tegenwoordige tijd. Maar al met al blijf ik dicht bij het origineel”. Tot aan de première is het voor Van den Boom louter nog een kwestie van ‘zandstralen’ zoals hij het noemt, als een dirigent de acteurs door de tekst loodsen.
Festivalprogramma
Het allereerste Bordewijk Festival speelt zich af in Theater aan het Spui en appelleert aan verschillende disciplines. Zo klinkt de opera Rotonde van ‘autodidactica’ Johanna Roepman, Bordewijks vrouw; treedt het Nederlands Zangtheater aan met haar a cappella koorwerken en het Leo Smit Ensemble met liederen en pianostukken van haar; biedt toneelschrijverscollectief De Kosmonaut een nieuwe kijk op zijn werk en is er zelfs een heuse Bordewijkbrunch, een Bordewijkmarkt en een talkshow. En dat alles opdat Bordewijk maar méér gelezen mag worden.
Bordewijk Festival op zaterdag 12 en zondag 13 september 2015 door het Bordewijk Genootschap i.s.m. enkele Haagse instellingen. Kijk voor meer informatie op bordewijkgenootschap.nl.
Eric Korsten 