Oriëntrood en liefdevol

Meral Polat in ‘De Gesluierde Monologen’ en ‘De Uitdaging van Thijs Borsten!’

Ze heeft als actrice de allerprachtigste opkomst aller tijden op haar naam. Binnenkort is ze als zangeres te gast in Theater De Nieuwe Regentes: Meral Polat.

Flashback: Een oriëntrode baljurk met glitters tegen een zwart achterdoek. Bijpassende pumps. Sensueel roodgestifte lippen (‘make-up is meditatie’). Een enorme bos zwarte krulharen. Voloptueus. Met vaste tred stapt ze naar voren om de zich voor dood houdende Wim T. Schippers liefdevol in de armen te nemen. Gezang stijgt uit haar keel op. Wat een alt komt dáár binnen! De voorstelling: Hoogwater voorheen Laagwater. Haar naam: Meral Polat.

“Paul Koek van de Veenfabriek die samen met Wim T. Schippers die voorstelling maakte, vroeg me naar mijn droom-opkomst. Het liefst wou ik een schommel, precies in de outfit die je daarnet beschreef, waarbij ik vanuit de hoogte van de toneeltoren in een schommel zou neerdalen. Dat laatste is er niet van gekomen, maar de rest dus wel! Die voorstelling was trouwens werkelijk een feestje!”.

Vaste bezoekers van het Nationale Toneel herinneren zich Polat van Hollandse Spoor, waarna ze prompt de Guido de Moor Prijs kon toucheren. En van het vervolg daarop: Retour Hollandse Spoor. Daar bracht ze het melancholische lied Mijn lief Den Haag. Het zou met terugwerkende een klassieker moeten zijn, naast die van Jekkers, Van Vliet, De Regâhs en nog tal van anderen.

Alomtegenwoordig, dat is ze – en ook wat je noemt: multigetalenteerd. Een korte opsomming leert dat: theateractrice (ze ‘was’ Anne Frank, Julia, en nog zoveel meer personages), ze is vocaliste (onder meer met haar eigen band Merals Harem), ze is geregeld op tv (onder meer naast Ariane Schluter in de politieserie Noord Zuid), en als filmactrice (recentelijk in De Boskampi’s). Ze was zelfs Slimste Mens, of in ieder geval een van de kandidaten in dat tv-programma. En dezer dagen is de uit Koerdische gastarbeidersouders, in Zaandam opgegroeide actrice/vocaliste Meral Polat te zien in de reprise van De Gesluierde Monologen, en binnenkort in De Uitdaging van Thijs Borsten!.

Monologen
In 2003 was ze eenentwintig, en nog maar net afgestudeerd aan de Amsterdamse Toneelschool, toen theatermaker Adelheid Roosen haar vroeg voor De Gesluierde Monologen. Toentertijd was De Vagina Monologen een succes gebleken, een voorstelling over vrouwelijke seksualiteit, waarin Roosen zelf had gespeeld. Maar De Gesluierde Monologen vertelde dat verhaal door de bril van ‘de’ islamitische vrouw. Polat sprak in dat stuk toen, en nu in de actuele repriseversie opnieuw, drie monologen uit, verhalen die Roosen optekende uit de mond van islamitische vrouwen. Polat: “Ik herken hun authentieke verhalen, al heb ik die niet aan den lijve ondervonden omdat ik Alevitisch ben opgevoed. Voor mij zijn die vrouwen echte helden: zij zijn níet gaan haten, zijn níet verhard – ondanks hun persoonlijk en maatschappelijk vaak onvrije positie”.

De Monologen zijn wereldwijd gespeeld, onder meer in de Verenigde Staten, maar ook in het Turkse Ankara, daar in het Turks. “Fantastische ervaringen. Bijzonder ook dat we de in enkele Blijf-van-mijn-Lijfhuizen in Nederland hebben gespeeld”. Binnenkort is De Gesluierde Monologen in Amsterdam, gespeeld in het Turks.

Ontmoeting
Volgende maand staat Meral Polat in De Uitdaging Van Thijs Borsten! Een muzikaal programma waarin musicus Borsten een ontmoeting arrangeert met Polat en popzangeres Frédérique Spigt. “Geweldig, zo’n ontmoeting. Zij zingt liederen uit mijn vaste ‘Koerdische’ repertoire; en ik enkele songs uit dat van haar. Daarnaast doen we samen enkele duetten”. Er is veel waardering over en weer, een sympathie die dateert van de voorstelling Ontspoord van de Toneelmakerij, toen ze samenwerkten. Polat: “Ik ben fan van Frédérique, als muzikant maar ook als mens, vrouw, individu. We hebben ieder een eigen kracht en een eigen kleur. Daardoor wordt het een spannende ontmoeting”.

In de politieke realiteit van alledag is ondertussen de positie van Koerden en die van Koerdistan erg ingewikkeld geworden. “Tuurlijk raakt me dat. Er wordt in oostelijk Turkije fel jacht gemaakt op Koerden. Sinds de hernieuwd opgelaaide vijandschap tussen Turkije en de Koerden is het er gevaarlijk. Tja, stilaan is de wereld, daar en hier, op z’n kop gezet. Wat is er toch aan het gebeuren? Ik pleit voor een gebaar van liefde in plaats van de ongewisheid die uitgaat van de kloof”.

De Uitdaging van Thijs Borsten! vindt plaats in Theater De Nieuwe Regentes op zaterdag 13 februari 2016. De Gesluierde Monologen was te zien in Theater aan het Spui op woensdag 20 januari 2016.

 

Advertentie

Typetjes over de kop

Plien en Bianca weergaloos in zesde theatershow

Hun zesde theatervoorstelling Gaat het nog door? is een pareltje. Genomineerd voor de beste cabaretvoorstelling van 2015. Plien en Bianca: koninginnen van het oversized typetje.

Twintig meter. Dat is de afstand die voetbalvaders in acht moeten nemen bij een wedstrijd; en hun kroost het moet ondertussen stellen zonder ‘scheids’. Het is een proef van de KNVB om ‘het vrije voetbalspel terug te krijgen’. Want in hun drang om voetbalprofs te bouwen gaan vaders in hun opjutterij vaak over de schreef. Móeders hebben de ook in Nederland bekende tv-serie bij TLC Toddlers & Tiaras. Het zijn videoverslagen van minimissverkiezingen, kleine hummeltjes, fotomodellen in spe, rondparaderend met make-up, valse wimpers en bruiningscrème. Hun moeders? Die zijn vaak minstens zo fanatiek als de kinderen, die maandenlang trainen voor het perfecte dansje en de bijbehorende, onvermijdelijke ontwapenend uitwerkende glimlach. Een eigen beautycoach en een persoonlijke stylist is geen zeldzaamheid. En tienduizenden euro’s aan investeringen ten spijt of ten beste: sommige moeders gaan wel heel ver om hun dochter met de begeerde megatrofee in de armpjes van dochterlief huiswaarts te kunnen keren.

De veelbesproken serie is een van de bronnen van inspiratie voor Plien (van Bennekom) en Bianca (Krijgsman) voor hun zesde gezamenlijke theatervoorstelling Gaat het nog door?. Dit tv-voer is koren op de molen voor dit cabaretduo, dat sinds hun onderscheiding op Cameretten 1996 succes op succes stapelt en dat met de tv-serie (!) Zaai met de personages Irma Johanna Iepma, Ingrid Mastenbreurtje en Siemen de postbode, de harten van jong en wist te raken. Deze zelfde plattelandsmeisjes Irma en Ingrid – maar dan als hun oudere versie Jeltje en Meike – waren ook te zien in hun doorbraaktheatervoorstelling Biks (1996): twee boerenmeiden die in korte broek en rubberlaarzen huishielden. In datzelfde programma traden ook de giecheltrutten, beter gezegd: tieners Tanja en Kitty aan, net als de Blote Mannen. De laatsten speelden hartstochtelijk strandvolleybal zónder daarbij van hun polstasje afstand te doen.

Wildsafari
Het tweetal heeft meer meer dan legendarische acts op het repertoire, stuk voor stuk sketches om van te watertanden, om mee te schuddebuiken. Zoals hun auditie als ET in 2001 voor de toenmalige Nederlandse Cabaretdagen. In Ngoronga (2001) trokken ze als twee ontevreden dames de savanne van donker Afrika in, op wildsafari, comfortabel gezeten op de rug van de clichénegers die hen door de Tanzaniaanse krater torsten. Ook in die voorstelling de act met Winnifred en Ellemijn, die nieuwe borsten wensen omdat de hunne immers meters- en al jarenlang slap hangen.

Maar ze spelen dus ook mannen. Die een drukke verkeersader oversteken bijvoorbeeld, uit Wie dan allemaal (2008). Daarbij moeten de twee zich, staande tussen het razende vervoer in, boosaardige verwensingen laten welgevallen. En als een hond zich laat zien, moet die het bezuren. Een geval van pech. En in datzelfde Wie dan allemaal werden we deelgenoot van de lotgevallen van twee alleenstaande broers en twee mislukte kunstenaressen.

Puntbeha
Typetjes ‘over the top’. Dat is, dat zíjn Plien en Bianca op hun best. Graag verwijzen ze naar door hen geadoreerde Britse comédiennes French & Saunders. In uiteenlopende en vaak hilarische sketches ondergingen zij de meest uiteenlopende metamorfoses. Vooral de sketch waarin ze Madonna op de hak nemen, compleet met de bekende ‘puntbeha’, is wereldwijd op het netvlies gebrand.

Nu dus 25 jaar samen op het theaterpodium. Maar de beste acts uit het verleden, die hebben ze al ten beste gegeven in het vorige programma Heb je hun weer. En dus moesten ze in hun onofficiële jubileumoptreden Gaat het nog door? met nieuwe acts komen. Zoals die dus rond Toddlers & Tiaras.

In Gaat het nog door?, dat is genomineerd voor een Poelifinario als beste cabaretvoorstelling van 2015, trakteren ze een avond lang op een unieke mix van hartverscheurende humor en ontroerende hilariteit. Er staat daartoe een stoet van typeringen, van glitterkleuters tot sneue jazz-zangeressen en een balletduo-in-paniek, al ongeduldig in de coulissen te popelen.

Plien en Bianca: Gaat het nog door? Te zien op maandag 11 januari 2016 in Theater Diligentia. Meer informatie: plienenbianca.nl en diligentia-pepijn.nl. Telefonisch kaarten reserveren: 070-3610540.

Diva’s van de Maghreb

Marokko in het Zuiderstrandtheater

Het grote succes van de eerste editie van Diva’s van de Maghreb smaakt naar meer. Vorig jaar veranderde het theater binnen luttele minuten in een zinderend en swingend danspaleis waar de voetjes van de vloer gingen voor de diva’s Najat Aatabou, Milouda Al Hoceimia en Zina Daoudia. Zij brachten muziekstijlen die kenmerkend zijn voor drie uiteenlopende regio’s van Marokko. Ook deze editie brengt een muzikaal bezoek aan Marokko. Het belooft wederom een energieke en veelzijdige avond te worden.

Diva’s van de Maghreb, zaterdag 12 maart 2016, Meer informatie op zuiderstrandtheater.nl.

Whirling Dervishes

Turkije in de branding

Dansende derwisjen. U bent met de derwisjen getuige van een bijzonder hoogtepunt uit de Turkse beschaving. Deze ‘soefi’, geestelijken, laten zich al draaiend en dansend in trance brengen om zo uiting te geven aan hun devotie. Magisch om te zien en opzwepend om mee te maken!

Deze voorstelling is onderdeel van het Turkish Delight Festival, met daarin ook optredens in de Nieuwe Kerk van het Mehmet Polat Trio, het Turks Nationaal Koor en afsluiter Kudsi Ergüner.

Whirling Dervishes, zaterdag 9 januari 2016. Meer informatie op zuiderstrandtheater.nl.

Idir, bard van het levenslied

Viering Amazigh Nieuwjaar

Uitleggen waaróm, dat lukt eigenlijk niet zo goed. “Je moet erbij zijn, in de zaal zitten, de vibe en de energie die dan stromen, die moet je lijfelijk door je heen voelen gaan”. Wijnand Hollander, concertorganisator en promotor van Noord-Afrikaanse muziek, is verguld dat de geroemde Algerijnse singer-songwriter Idir naar het Zuiderstrandtheater komt. “Je moet hem zien als dé vertolker van het Amazigh-levenslied”.

Het concert van Idir vindt zaterdag 23 januari plaats, als onderdeel van de zesde editie van de Amazigh Nieuwjaarsviering, het moment dat het jaar 2966 luister bij wordt gezet. Die viering vindt plaats op diverse podia in de stad Den Haag, en komt tot stand in nauwe samenwerking met de Stichting Marokkaans Jongeren Geluid. Het programma bestaat uit toneel- en filmvertoningen, educatieve programma’s, debatten en podiumkunsten rond de Amazigh-cultuur, de cultuur van de oorspronkelijke bewoners van Noord Afrika: de Imazighen.

Het concert van Idir wordt voorafgegaan door ‘spoken word’ en optredens van singer-songwriters in het theatercafé en de foyers van het Zuiderstrandtheater. Ook na het concert in de grote zaal zijn er festiviteiten in de foyers die in het teken staan van de Amazigh-cultuur.

Hollander is allengs Marokko-specialist geworden. In 1989 ging hij toen hij zeventien was met Marokkaanse schoolvrienden mee op reis – en raakte betoverd. Tegenwoordig is hij getrouwd met een Marokkaanse en organiseert hij concerten. “Grote namen uit het Noord-Afrikaanse cultuurgebied hebben hier jarenlang opgetreden in sporthallen, congres- en zalencentra. Dat moest doorbroken worden. Idir heeft hij meer dan eens naar Nederland gehaald, maar toch blijft de Berber-bard een fenomeen, ook voor Hollander. “Hij is in Noord-Afrika, maar ook elders in de wereld een absolute grootheid. Hij werkte samen met onder meer Manu Chao, luister maar eens naar Denia. En op zijn aanstaande CD zingt Charles Aznavour! Steevast glimmen concertbezoekers van trots als ze na afloop naar huis gaan met een door hem gesigneerde CD in de hand. Kijk eens rond op YouTube, dan zie je met eigen ogen wat hij teweeg brengt”.

kader:
De Amazigh Nieuwjaarsviering is een initiatief van de stichting Marokkaans Jongeren Geluid, een organisatie die al jaren in Den Haag actief is door bij te dragen aan verbetering van de sociale cohesie en de leefbaarheid in de Haagse Schilderswijk. De stichting richt zich voornamelijk op jeugd en jongeren maar biedt ook oog en oor aan andere bevolkingsgroepen zoals ouderen, gehandicapten en kwetsbaren in de samenleving.

Aamzigh Nieuwjaarsviering op 23 januari. Meer informatie op zuiderstrandtheater.nl

Aaibaarheidsfactor 10

Maarten Heijmans van ‘Ramses’ tot ‘Gelaarsde poes’

Nu eens chansonnier, toneelspeler, dan weer rockzanger of balletdanser. Maarten Heijmans is niet voor een gat te vangen. Ook bij hem heeft een kat meer dan één leven. Toch?

Aangereden. Boem pats. Been gebroken. Hij wijst op zijn in gips omhulde rechtervoet. Verzuchting. “Als motorrijder heb je meer kans op een ongeval, dat is statistisch nu eenmaal zo. Ik ben dankbaar dat het hierbij is gebleven”. Maarten Heijmans ten voeten uit. Hij lijkt te zijn geboren in een land met ander licht: Alleskunner. Musical, toneel, jeugdtheater, muziek. Film, tv, theater. Hij was chansonnier, balletdanser, van vrolijke student naar moordenaar Anton Roover in Soldaat van Oranje. En rockzanger. En dan nu een kater in De Gelaarsde Poes.

Zijn komeetachtige doorbraak kwam met Ramses, de met prijzen en superlatieven overladen tv-serie. Een Emmy Award gloort. En Heijmans kreeg voor de titelrol onder meer een Gouden Kalf, voor beste acteur. Ramses bracht hem behalve succes (‘Een van mijn mooiste ervaringen, ik kijk er met plezier op terug’) ook de weelde van een leerschool. “Bij tv- en filmproducties moet je normaal gesproken meteen plankgas geven. Bij Ramses was er een lange voorbereidingstijd van wel anderhalf jaar doordat de financiering niet meteen rond was. Het heeft me scherp gemaakt. Want ik had de tijd om onderhuids, in mijn hoofd een reservoir van hem te kunnen aanleggen. Ben eindeloos liedjes gaan luisteren bijvoorbeeld. Waarschijnlijk heeft me dat juist erg geholpen. Zoals het ook hielp dat Ramses een acteur was. Hij bleef zelfs onder vrienden in die houding hangen. Hij trok een schild rond zichzelf op. Ramses werd als klein jongetje verlaten door zijn moeder. En mijn rolopvatting was dat ik dat nooit meer wilde laten gebeuren: Liever zelf kwetsen dan nogmaals slachtoffer te zijn. Om vanuit die houding te kunnen spelen, dat was voor mij een luxe. Die heb je niet altijd”.

Favoriet
Shaffy stopte zijn ware zielenroerselen in zijn liedjes, zegt Heijmans. “Neem Als je niet bij me bent, een ballade van zijn tweede album. Niet echt heel ‘Shaffy’, want niet in die kenmerkende, liederlijke Franse sfeer die we zo goed van hem kennen. In de tekst beschrijft hij wat liefde in de kern voor hem betekende, hoe hij tegenover de liefde stond. Een prachtig nummer over iemand missen, erin berusten dat iemand ver weg kan zijn en toch voor altijd bij je is. Intens gebracht en toch distantie die doorklinkt. Eigenlijk precies zoals hij in het leven stond. En ja, dat ik dat als zijn favoriete nummer beschouw, dat zegt natuurlijk ook iets over mij”.

Sprongkracht
“Waanzinnig, buitenaards, wat dansers kúnnen, gedrild als ze zijn in hun kunstvorm, en het enorme bewustzijn van hun lichaam dat ze hebben: voortdurend verzorgen, aldoor aanrakingen”. Na Ramses vond hij zichzelf opeens terug in een van de balletstudio’s van Het Nationale Ballet, voor een voorstudie op de toneelvoorstelling Vaslav. En keek er zijn ogen uit. Bij Het Nationale Ballet kreeg hij ‘les’ van ex-danser, nu choreograaf Juanjo Arqués. “Alleen al het oefenen van het maximaal uitstrekken van een voet deed mij aan het eind van een trainingsdag zeer”.

Hij was niet bekend met de legendarische, excentrieke danser Vaslav Nijinsky en diens spreekwoordelijke sprongkracht en magie, al lag de bestsellerroman van Arthur Japin aan dat toneelstuk ten grondslag. “Ik heb me die rol heel anders eigen moeten maken dan die van Ramses. Ik kon me mede door dat boek en de danstrainingen totaal anders op mijn rol voorbereiden. Daarbij: Nijinsky is écht ongrijpbaar, een man ook die onbegrepen is gebleven”.

Poeslief
En dan nu een rol in een sprookje. Als poes. “Een kater, om precies te zijn”, corrigeert hij. Een spannende, gave rol, vindt hij het. “Een kat, dat is een mythisch wezen, elegant ook. Intelligenter en wijzer dan een hond”. Ook voor deze meest dierlijke rol is hij bereid diep te gaan: “Als je een rol denkt beet te hebben, dan sta je eigenlijk je eigen zoektocht in de weg. Je moet, nee: mag geen genoegen nemen met wat je denkt dat de rol is. Blijven durven, blijven experimenteren”. Een regisseur is daarin heel belangrijk. “Hij moet bereid zijn je te laten zoeken”.

Bij het Ro Theater tekent Pieter Kramer voor de regie van De Gelaarsde Poes. Hij maakte eerder bekende familievoorstellingen bij het Ro Theater, kaskrakers als Lang en Gelukkig, Snorro, Woef Side Story en De Zere Neus van Bergerac. Heijmans: “En hij is dus ook de man achter Theo & Thea! Geweldig vind ik dat: hoe Kramer toen al, en nog altijd, heerlijk schopt tegen alles wat burgerlijk is. Het is belangrijk dat te doen, juist nu, want te vaak dicteert de ‘markt’ hoe je dient te leven. Legt je op wat ‘normaal’ is. Maar er ís geen norm, behalve eentje: Wees jezelf”.

De Gelaarsde Poes wordt traditiegetrouw ‘Krameriaans’. “Denk aan het English pantomime, rond de kerst zie je er ook in Nederland veel. Vrouwenrollen worden er gespeeld door mannen, en het is een vrolijke, bonte parade, waar af en toe ook gezellig wat schunnigs valt. De geestige verwisseling in de titel van het stuk – van ‘kat’ in ‘poes’ – is dan ook een vette knipoog”.

Heijmans is dol op sprookjes. Hij ziet denkbeeldig de rode ruggen van Lekturama’s Luistersprookjes voor zich: “Geheel opgaan in het verhaal. Terwijl een stem op een cassettebandje voorlas had je met de koptelefoon op een onwijze totaalervaring. Sprookjes zijn heerlijk. Net als verhalen. Al in de prehistorie werden in de geborgenheid van grotten verhalen doorverteld, door ze te tekenen. Soms gaat het om pure horror. Neem Hans & Grietje: hun verhaal zou de filmkeuring niet halen, hoor. Toch herkennen kinderen absurditeit meteen, hoe jong ook. Ze hebben meteen door dat een verhaal of situatie niet waar is – en tóch geloven ze erin, gaan ze erin mee. Het is voor hen als iets moois, ook al ondergraaft het hun eigen waarheid. Voor mij is dat trouwens de essentie van theater”.

Vet
In het voorjaar van 2016 is hij te zien in de films Brasserie Valentijn en Of ik gek ben, het regiedebuut van Frank Lammers. Vooralsnog heeft hij echter enkele tourneeoptredens met zijn Shaffy-band moeten afzeggen. “Die voet”. Jammer vindt hij dat, want hij heeft een superband geformeerd. Voelt als een rockster. “James Blake-achtig, vette elektronische popnummers met een echte kopersectie. Negen man op het podium”. Eigenlijk is de band voor hem het diapositief van de tv-serie. “Ik kan er in kwijt wat Shaffy van binnen me heeft gedaan”.

Hij kijkt nog eens naar zijn been. Heeft hij soms een extra leven? “Toch zeker wel twee!?”

De Gelaarsde Poes van het Ro Theater gaat op 20 december 2015 in première in Rotterdam. Daarvoor en daarna is er een uitgebreide tournee door het hele land tot eind maart 2016. Kijk op rotheater.nl.

 

Dik voor mekaar

Nationale Toneel pakt uit met ‘De revisor’

VW, jazeker. Maar ook de harde schijf van de mens zelf zit vol sjoemelsoftware. “De mens is een geboren sjoemelaar. Het sjoemelen zit ons in de genen”. Hoe dik is eigenlijk het laagje boter op úw hoofd?

‘We’ staan op de elfde plaats. Neen, niet op de meest actuele FIFA-ranglijst maar volgens de laatste ‘Corruption perception index’, landen met de minste corruptie. Is dat een goede score? Tja. Heeft u onwillekeurig ooit inkomsten voor de fiscus verzwegen? Een flesje wijn aangenomen misschien? Knijpt u wel eens een oogje dicht? Of heeft u weleens iets door de vingers gezien?

Uit onderzoek blijkt dat we steeds strenger worden tegen frauderende bestuurders: waar iemand vroeger mee wegkwam is datzelfde nu onacceptabel. Boodschappen doen met de dienstauto, dat is nu volstrekt ondenkbaar.

Diefstal, fraude, stiekem lekken van informatie, corruptie, steekpenningen, gegevensmisbruik, spionage, misstanden en onregelmatigheden. Diezelfde FIFA kan er wat van. Sportbonden sowieso. En wat te denken van Berlusconi? Of dichter bij huis: de Vastgoedfraude, de Lockheed-affaire, bonnetjesaffaires, het declareren van flessen wijn à 127 euro? Of neem ‘een’ El Rey, alias de onderkoning van Limburg. Het handjeklap van laatstgenoemde is trouwens nog niet gerechtelijk bewezen.

De Oekraïense grootmeester Nikolaj Gogol (1809-1852, o.a. Dode Zielen, De Neus) smeedde in de autocratische tsarentijd de hierboven genoemde basisbestanddelen voor vuile handen samen tot een meesterlijk en kostelijk toneelstuk: De revisor. In zijn scherpzinnige komedie ontvangt een dorpsburgemeester het bericht van de komst van een revisor, een incognito inspecteur. De man zou zelfs al in de stad zijn gesignaleerd. Al ziende blind raken de machtsdragers en hun slippendragers vervolgens van de regen in de drup. Met een vermeende revisor als overwinnaar.

De première van De revisor in 1836 bracht grote opschudding teweeg in St. Petersburg. Hoewel de tsaar zijn tanden bloot lachte, zijn handen regelmatig stuk klapte en de burgerij ermee wegliep, noemden reactionaire critici het stuk algauw een platte klucht en een onsmakelijke, amorele karikatuur, waarin als klap op de vuurpijl ook niet eens een positieve held te ontdekken viel . De hetze maakte Gogol, die een tijdje als ambtenaar werkte en dus het wereldje van binnenuit had leren kennen, letterlijk ziek, en verdween daarop voor jaren van het toneel, naar het buitenland, zoals dat in die tijd trouwens sowieso bon ton was.

Vergoelijken
Voor het eerst sinds 1980 zet het Nationale Toneel – toen nog onder de vlag van voorganger Haagse Comedie – zijn tanden in Gogols meesterwerk. Destijds waren het Kees Coolen als burgemeester en Jules Royaards als vermeende revisor, die in de huid kropen van Gogols geesteskinderen, met Pierre Laroche als regisseur. Bij het Nationale Toneel waagt Theu Boermans (ANNE, Soldaat van Oranje, Midzomernachtdroom) zich nu, anno 2015 aan de 1001 inventieve manieren die Gogols dorpsgenoten erop nahouden om wantoestanden breed lachend toe te dekken en gemelijk te vergoelijken, de stad naar eigen inzicht op te schonen en daarbij zichzelf en elkaar met genoegen hartelijkheden toestoppend.

Boermans maakt zelf een nieuwe bewerking van De revisor. Hij situeert het naar eigen zeggen in een ‘middenstadje in Nederland, ergens aan de landsgrens’. “Een plaatsje ver weg van Randstedelijke bemoeienis”, licht Boermans toe, “waar ondanks drugstoerisme en de mogelijke komst van asielcentra de bestuurlijke elite het er prima voor elkaar heeft. Links en rechts schuift elkaar baantjes en cadeaus toe”. “Totdat een circulaire bij de burgemeester op de mat ploft: een undercoverinspecteur uit Den Haag op komst! Of erger: Brussel!”

In de vertrouwde regisseurshanden van Boermans wordt daarmee de lokale politiek in Nederland tot het veelzeggende decor van De revisor. Toch is hij niet uit op een rol als moraalridder, zegt hij zelf. Voor de geboren Venlonaar is het stuk vooraleerst een actuele komedie over hebzucht en ijdelheid. “Noem het alsjeblieft geen pamflet of moraliteitenspel of zoiets. De revisor is en blijft wat mij betreft een zedenschets, precies zoals Gogol het bedoeld heeft: een staalkaart die aaneenhangt van kleinmenselijke onvermogens die aan de kaak worden gesteld. Over wat krom is recht praten, zogezegd”. Dat zegt ook wat over het mensbeeld van Boermans zelf. “Klopt. De mens is een geboren sjoemelaar, het zit ons in de genen.”

Hoewel de hoogwaardigheidsbekleders in het stadje het ‘voor elkaar’ hebben, vertrouwt niemand de ander. “Als iederéén corrupt is”,analyseert Boermans,”juist dan moet je waakzaam zijn, er altijd voor zorgen dat een netelige kwestie niet op je eigen bordje belandt”.

Hij maakt een gewaagde vergelijking met religie, met het katholicisme dat hij als Limburger zo goed kent: “Het is slim om God erbij te halen. Want iedereen weet al te goed dat hij zich wel eens ergens aan bezondigt. De mens is zwak. En dan kan God het voor je oplossen”.

Slapstick
Een van de hinderpalen voor een krachtige enscenering zit ‘m mogelijk in het soms opzichtige kluchtigheidsgehalte dat de overhand kan krijgen in Gogols satire. Zo ging André van Duin los in de film De Boezemvriend. En Danny Kaye in The Inspector General. “Als je al in de eerste akte de acteurs vol gas laat spelen, dan kun je daar naderhand niet meer overheen. Je moet dus goed gedoseerd laten spelen”.

Het toneelstuk De revisor was indertijd – en nog altijd – veelzeggend over het menselijk handelen zodra geld de overhand krijgt. Afgunst. Bij de buren is het altijd beter. Niemand blijft uiteindelijk buiten schot. “De mens is een sjoemelaar. Dat zit ‘m in de genen”. En hijzelf: “Bij het Nationale Toneel is de macht verdeeld. Malversaties krijgen hier geen kans. We handelen naar de cultural governance. Verder ben ikzelf vrij slordig, eerlijk gezegd, en op dat vlak ronduit vergeetachtig. Regelmatig krijg ik hier dan ook de vraag gesteld of ik niet toch wat te declareren heb”.

Kader bij Theu Boermans:
Artistiek directeur bij het Nationale Toneel, Theu Boermans, is de regisseur van De revisor. Hij heeft het bij tijd en wijle ronduit kluchtige stuk al jaren in het vizier, vooraan op zijn boekenplank staan. “Geweldig taalgebruik en een nog altijd voortdurende geldigheid wat de inhoud betreft”.

Boermans speelde in 1973 bij het Publiekstheater toen regisseur Jan Grossman het daar bracht, toen met Lou Landré en Max Croiset in de legendarische hoofdrollen van burgemeester en revisor”. Bij het Nationale Toneel worden die rollen gespeeld door respectievelijk Stefan de Walle en Joris Smit. De revisor is voor het Haagse gezelschap het ‘pièce de résistance’ van dit seizoen: zowat het hele ensemble maakt acte de présence.

De revisor van het Nationale Toneel is in de Koninklijke Schouwburg te zien van dinsdag 12 tot en met zondag 31 januari 2016.

Citaten uit De revisor:
“Wij nemen geen smeergeld aan. Dat is beleid. Toch?”
De burgemeester (Stefan de Walle)

“Hoeveel staat er eigenlijk op fraude met subsidiegeld?”
De vermeende revisor (Joris Smit)

 

Notenolie

De Veenfabriek speelt ‘RAARRR’

Toen de artistiek directeur van theatergroep De Veenfabriek in Leiden, Paul Koek, hem zo’n tien geleden vroeg of hij bij zijn gezelschap wilde gaan spelen, zo zegt acteur Joep van der Geest, plantte hij opeens een koptelefoon op zijn hoofd.

“Of ik eventjes naar de muziek van Louis Andriessen wilde luisteren”. Van der Geest spitste zijn oren en wist, kort gezegd, niet wat hij hoorde. Maar toog daarna wél naar de plaatselijke CD-handelaar en raakte gegrepen door de hoogst wondere wereld die ogenschijnlijk aaneenhangt van ‘piep-knor’, waarvan diezelfde Andriessen ergens ook een exponent is. Van der Geest is er zelfs van gaan houden, zo bekent hij welwillend. “Echt,” benadrukt hij “met Andriessen openbaarde zich een onbekende en ongekende klankenrijkdom aan mij”.

Piep. Knor. Het is het cliché dat modern-klassieke muziek aankleeft. Bij De Veenfabriek, het gezelschap waar hij nu al tien jaar aan verbonden is, maakt hij daarom RAARRR. In de tien jaar dat Van der Geest deelgenoot is van hedendaagse muziek, groeide die voor hem van onbereikbare verre vriend uit tot goede buur.

In samenwerking met de jonge componiste Lam Lai uit Hong Kong en vier acteurs gaat Van der Geest goedgemutst rebelleren tegen het hermetische imago van serieuze moderne muziek, om de mysterieuze kracht die zij in zich heeft op een theatrale manier te vieren. Als regisseur trouwens : “Bij De Warme Winkel, het gezelschap waar van ik een van de oprichters was, kon dat niet, omdat we toen niet met regisseurs wilden werken. Bij De Veenfabriek kan dat wél. Ik kijk er zeer naar uit”.

Theater aan het Spui, zaterdag 9 en zondag 10 januari 2016

Dansend de kerstdagen door

Zuiderstrandtheater met ballet aan zee

Spitzen, tutu’s, elfenverschijningen. De negentiende eeuw staat er bol van. De Romantiek is in die tijd niet weg te slaan uit de kunst. En het klassiek-romantisch ballet vormt daarin een absoluut hoogtepunt.

Als reactie op het tijdperk van de Verlichting verspreidde de Romantiek zich als een virus over Europa. Werkelijk overal putten dichters, schilders en romanschrijvers zich uit in verhalen die uit het eigen, nationale verleden werden opgediept, en nationale helden op een voetstuk gehesen. Volksmuziek veroverde de harten van broze burgers en oude volksdansen vierden hoogtij. Een tijd van groot zelfbewustzijn, intuïtie en emotie.

En zo kon het gebeuren dat het bovennatuurlijke en de ijle geest boven het stoffelijke kwamen te staan. Onverklaarbaarheden werden aanbeden: Elfen, nimfen, bos-, water- en luchtgeesten, dolende zielen en betoverde wezens bevolkten boeken, schilderwerken en … de bühne. De top spanden tragische liefdesgeschiedenissen die zich afspeelden tussen droom en realiteit.

De danskunst bleek uitermate geschikt om de idealen van de Romantiek tot uitdrukking te brengen. Door allerhande nieuwe theatermachines die werden uitgevonden, leken ‘zwevende’ danseressen echt te bestaan, en dat werd nog eens versterkt door de wonderbaarlijke vervolmaking van de spitzentechniek, die de dansers ook al ijler en ranker maakte. Alles diende ter versterking van het idee dat een ballerina bij uitstek een licht en bovennatuurlijk wezen is. Ook de witte, halflange tutu als kostuum is daarvan een uitvloeisel. Ondertussen beperkte de rol van de mannelijke danser zich tot die van ‘assistent’: veelal tot het ‘liften’ (tillen) en ondersteunen van de schijnbaar gewichtloze, vrouwelijke ballerina’s.

De man die al deze balletglorie in choreografieën tot grote hoogten bracht heet Marius Petipa, de man die de grandeur van Parijs verliet om het edele ballet van de Zonnekoning over te brengen op de onmetelijke rijkdom van het tsarenhof in het Russische Sint-Petersburg.

Toppers
De komende kerstperiode zijn er in het romantisch gelegen Zuiderstrandtheater veel klassiek-romantische balletten te zien, toppers uit het klassiek-romantische ballet, onder live begeleiding van een orkest. Van De Notenkraker en Het Zwanenmeer tot Doornroosje. Naast ons eigen Nationale Ballet zijn er met name in Oost-Europa talloze topgezelschappen die uitblinken in het genre van de klassieke dans. Laat je verbazen door de dansers, de decors, de verhalen! Tuttig? Neen! Tutu’s? Ja!

Kersttraditie
In Den Haag heeft De Dutch Don’t Dance Division (D.D.D.D.D.) een naam hoog te houden als het gaat om een hartverwarmend uitje rond de kerstdagen. Al jaren presenteer het gezelschap rond Rinus Sprong en Thom Stuart sprankelende community art-voorstellingen. Dancing in a Winter Wonderland is er zo een, met dit jaar meer dan 120 dansers van 5 jaar tot 65+ in leeftijd, en van amateur tot professional. Ze schitteren op het podium in dansstijlen die variëren van klassiek ballet tot opzwepende Cancan. Het ene moment dreigt er een peperkoekmannetje over het podium te kruimelen, dan weer is er een ijskoude Koning Winter. Verenigd met een ensemble van musici uit het Residentie Orkest belooft dit een spetterend feest voor de hele familie.

In Dancing in a Winter Wonderland smelten kersttradities en winterse vertellingen vanuit de hele wereld samen in prachtige choreografieën die het publiek onderdompelen in nostalgie, het kerstfeest, en de hoop en de terugblik die kerst en het nieuwe jaar altijd weer met zich mee brengen.

kader:
Ballet in het Zuiderstrandtheater
De Notenkraker door het Oekraïens Staats Opera en Ballet Theater op woensdag 16 en donderdag 17 december 2015. / Dancing in a Winter Wonderland door D.D.D.D.D. op vrijdag 25, zaterdag 26, zondag 27 en maandag 28 december 2015. / Het Zwanenmeer door het Oekraïens Staats Opera en Ballet Theater op vrijdag 1 januari 2016. / Doornroosje door het Ballet van Tatarstan op zaterdag 2 januari 2016.

Blind vertrouwen

Het Heijermans Festival

De zee: onze afkomst. De Appel bruist, als nooit eerder, en stelt in Het Heijermans Festival Nederlands beroemdste toneelschrijver en de zee centraal.

Duinstraat. Op een steenworp afstand van het Scheveningse Appeltheater brult de branding zich onvermoeibaar stuk, uur na uur, op het vers opgehoogde zandstrand. De zee. Onze navelstreng. En toch kent het gezelschap de hoofdrol bijna letterlijk voor het eerste toe aan de zee sinds de oprichting in 1972.

Op hoop van zegen. Met Kniertje als boegbeeld. Tot medio maart volgend jaar presenteert Toneelgroep De Appel in de voormalige paardentramremise Het Heijermans Festival. Een theaterfeest met Herman Heijermans als gewetensvol maar vreugdevol middelpunt – en de zilte zee als rode draad.

‘De vis wordt duur betaald’. Zeker, maar Heijermans is zoveel meer, in ieder geval meer dan die ene briljante soundbite. Zo probeerde de in Rotterdam geboren toneelschrijver zijn personages psychologisch diepte te geven door ze in realistische woorden te vatten. Ook publiceerde hij onder het pseudoniem Samuel Falkland – zoals hij tientallen pseudoniemen voerde – anno 1880 haarscherpe columns en journalistieke stukjes die bol stonden van sociaal-maatschappelijk analyses en schetsen waarin hij het kwalijk riekende loontrekkersleven van toentertijd grondig analyseerde – en in zijn hart afkeurde. In Op hoop van zegen speelt Appel-acteur David Geysen de ondergewaardeerde rol van scheepstimmermansknecht en ‘klokkenluider’ Simon, de ‘man-met-voorzienende-blik’. Een kleine, maar saillante rol. Geysen: ‘Ik speel een dronkenman. En overtuigend dronken zijn op toneel, da’s pas echt moeilijk!”

Naast het avondvullende Op hoop van zegen, een stuk dat op kerstavond 1900 in première ging en nog steeds wereldwijd wordt gespeeld, schreef Heijermans ook tientallen bevlogen en emotioneel bewogen eenakters, stuk voor stuk onbekend gebleven pareltjes. Evenals Arie de Mol, artistiek leider van De Appel en regisseur van Op hoop van zegen, koestert David Geysen, geboren Vlaming, maar al dertien jaar woonachtig in Den Haag, bewondering voor Heijermans. Geysen is ook regisseur (o.a. Messen in hennen, Bacchanten en recentelijk Motel Detroit) en regisseert drie van de zes eenakters die tijdens Het Heijermans Festival onder de titel 6x Heijermans in première gaan.

Geysen koos eenakters die over blindheid gaan. David Geysen: “Hermans vader vreesde dat-ie blind zou worden. En Herman Heijermans zelf werd ooit zienderogen zo ziek dat-ie ervan overtuigd was dat hij volslagen blind zou eindigen”. Het verklaart meteen de preoccupatie van Heijermans met het onderwerp. Geysen buigt zich in het festival over de eenakters Brief in schemer (1914), Kwelling (1906) en Het kind (1903).

“Als regisseur zou ik er uit eigen beweging niet snel voor kiezen om ‘Heijermans’ te ensceneren”, licht Geysen toe. “Dat heeft met smaak te maken en met mijn idee over theater. In mijn hart geloof ik meer in het creëren van nieuw materiaal over thema’s die meer aansluiten op deze tijd. Maar nu ik enkele weken in zijn werk aan het wroeten ben, samen met de acteurs, en de wereld van Heijermans inmiddels weet te doorgronden en open te breken, heb ik ontdekt dat achter zijn werk een wereld van verbeelding en taalkundige schoonheid schuilgaat. Een wereld die eerst als een oester verscholen blijft vanwege de overduidelijke, zich opdringende situatieschetsen van de verhalen. Door deze ‘muur van anekdotiek’ neer te halen en het werk als een stijloefening in taal te zien, openbaart de verbeelding zich en ervaar je de diepe schoonheid en gevoeligheid van zijn trouwens zeer accurate taal”.

Geysen maakt in Het Heijermans Festival ook de ‘collagevoorstelling’ Voor sommigen het eind van het land voor anderen het begin van de wereld! Het geheel nieuwe stuk, waarin de zee centraal staat, gaat over het verlangen naar de zee – maar ook over de afschuw die zij teweeg kan brengen. Het speelt gelijktijdig in de twee kleine zalen van het Appeltheater: na de pauze wisselt het publiek van zaal. Het zijn twee stukken die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Geysen: “Het wordt een logistieke puzzel. Dit kan alleen hier! Terwijl boven een acteur zich omkleedt zie je in de zaal beneden wat daarvan het effect is . En vice versa”.

kader:
Toneelgroep De Appel presenteert tot en met 24 maart Het Heijermans Festival. Naast Op hoop van zegen (regie: Arie de Mol) presenteren de regisseurs David Geysen en Annechien de Vocht in samenwerking met de spelersgroep zes eenakters in 6x Heijermans. De andere voorstellingen die in première gaan tijdens het festival zijn: Pitten (regie Pieternel Bollmann), Voor sommigen het eind van het land voor anderen het begin van de wereld! (regie David Geysen) en 20.000 mijlen onder zee (familievoorstelling, regie Annechien de Vocht). Ook is er een uitgebreid randprogramma met o.a. lezingen, Op weg naar de zee, Waanzee avond en tentoonstellingen.