Hans Croiset als dementerende André in ‘De Vader’
De verwarring die iemand met alzheimer overkomt, roept meteen de vraag op: hoe zou ik daarmee omgaan? Ik denk dat ik gespaard blijf, zegt Hans Croiset (81).
André. Zie hem daar staan. Tachtig is hij nu. Begint hij gek te worden? Een gepensioneerde fervente tapdanser die samenwoont met zijn dochter Anne en haar man Antoine. Of was hij een bouwkundig ingenieur die onlangs met pensioen is gegaan, en die bezoek krijgt van diezelfde dochter en haar nieuwe vriend Pierre? Waarom heeft hij zijn pyjama nog aan? Is het al ochtend of moet het nog avond worden? En waar is zijn horloge? Dat heeft hij nodig bij het aankleden. Maar waar hij dacht dat het zou liggen, vindt hij niks. Begint hij gek te worden?
“Eigenlijk ben ik een jaar te oud,”zegt Hans Croiset (81) op licht schertsende toon. “Na afloop vertellen mensen mij dat ze kapot van het stuk zijn,” vertelt de voormalig artistiek directeur van Het Nationale Toneel over de eerste try-outs. In ‘De Vader’ speelt hij de tachtigjarige André. Die heeft te kampen met de ziekte van Alzheimer. “Bijna iedereen kent rechtstreeks of zijdelings wel iemand die alzheimer heeft. De vraag is dan: hoe ermee om te gaan. Dat geldt voor iemand die het treft, maar ook voor mensen om hem of haar heen.”
Hersenschimmen
‘Le Père’ (De Vader) is in 2012 door Florian Zeller geschreven en werd onder meer onderscheiden met een ‘Molière’, de prestigieuze Franse theaterprijs. Het toneelstuk werd ook luid bejubeld op West End in Londen. En nu dus in Nederland, met een topcast.
Natuurlijk, hij heeft ook ‘Hersenschimmen’ van Bernlef gelezen, en ‘Vroeger is dood’ van Inez van Dullemen. Zijn vader zaliger nam in de verfilming van dat laatste boek de rol van dementerende oudere voor zijn rekening. “Die film heb ik bewust niet gezien, ik wil hem pas zien over een tijdje, als ik me deze rol eigen heb gemaakt.” Ondanks die beide briljante boeken, aldus Croiset, is Zellers tekst met niets te vergelijken. “Het gaat over een thema van vandaag. Dat zie je te weinig, het theater zit om dit soort stukken verlegen.” ‘De Vader’ bevat scènes die op elkaar lijken, maar telkens net even anders zijn. Verschuivende, wankelende werkelijkheid. Alsof je van een oude foto een nieuwe afdruk laat maken, net iets vager. En de krasjes krijg je dan gratis meegeleverd. “Maar een foto is een stilstaand beeld,” werpt Croiset tegen, “en toneel lééft. Als je die vergelijking dan toch maakt, dan gaat het hier eerder over de tiende reproductie.”
Uitgespeeld
Angst dat alzheimer hem gaat treffen heeft hij niet. “Ik denk dat ik gespaard blijf. In mijn familie komt het niet voor. Natuurlijk kan het je dan alsnog overkomen, het kan spontaan opwellen. Maar ik denk dat ik overeind blijf.” Ook de angst dat hij op het podium een zinnetje vergeet, heeft hij niet “tenminste niet meer dan ik op mijn zestigste ook al had.” Uitgespeeld is zijn rol zeker nog niet, al is hij dan 81. Voorlopig ziet hij uit naar de première, in de Koninklijke Schouwburg, waar hij vier jaar geleden nog op de vloer stond in ‘Drie Zusters’ van Tsjechov bij Het Nationale Toneel. “De prachtigste schouwburg van Nederland, met een mooie maat. Je hoeft er niet zo hard te werken als in de Amsterdamse schouwburg. Een prettige huiskamer.” En hij loopt rond met plannen voor een nieuw stuk, als tegenspeler van Elsie de Brauw, een van de topactrices van Nederland. “Johan Simons gaat de regie doen.”
De Vader, met Hans Croiset en Johanna ter Steege. In de Koninklijke Schouwburg op maandag 19 en dinsdag 20 december 2016; en vrijdag 3 maart 2017. Informatie: ks.nl en devadertheater.nl. Telefonisch tickets reserveren: 0900-3456789.
Eric Korsten 