De Zaak Carmen, dansspektakel met live muziek
Een dansthriller, losjes gedocumenteerd op de bekendste opera aller tijden. Al begint Lonneke van Leths creatie pas waar de tragische klassieker ophoudt.
Carmen. Beproeft graag de ultieme zintuiglijke vrijheid, onderzoekt met plezier de contouren die gebonden zijn aan verliefdheid, van pure lust tot bindingsangst. Voor veruit de meeste mannen staat ze bij uitstek symbool voor de vleesgeworden, eeuwige uitnodiging, scherp als de hel, grappig én geil. Wat zou wie dan ook weerhouden met háár in zee te gaan? Misschien dit: ze is de belichaming van de perfecte ‘femme fatale’. Carmen. Iconisch. Bizets gelijknamige ‘opera comique’ over het vrijzinnige zigeunermeisje dat mannen graag gijzelt in haar tentakels staat model voor ‘De Zaak Carmen’. Die begint, letterlijk en figuurlijk, waar de opera in 1875 eindigde: op het moment dat de passionele moord door soldaat Don José op haar is gepleegd.
Op de plaats delict raakt een profspeurneus tijdens zijn naspeuringen ogenblikkelijk gehypnotiseerd door haar glinsterende ogen, ook al is ze levenloos,” vertelt Lonneke van Leth enthousiast over de plot van haar productie. Die mondt uit in een slotbeeld met vijf Carmens die dader Don José omringen, om hem heen tollen, bevangen als hij is van de vampiresse. “Hij ontwaart haar overal en zal altijd in de ban van haar blijven.”
Er lopen nog altijd, misschien wel meer dan ooit, heel wat ‘Carmens’ op deze wereld rond, zo verantwoordt van Leth de keuze voor de aanwas op Bizets origineel. “Het één op één naspelen van deze opera is voor mij geen optie. Dat is, werd en wordt al gedaan, bijvoorbeeld door Het Nationale Ballet.” Van Leth gaat een stap verder: “Bij ons onderzoekt een rechercheur, gespeeld door acteur Juda Goslinga, hoe het zover heeft kunnen komen.”
In het verleden maakte van Leth, bekend van grootschalige spektakels als Het Zwanenmeer, Sylphides Belofte, De Odyssee en Een Romeo & Julia, met name familieprojecten. “Het is voor het eerst dat we een voorstelling maken die bij uitstek voor volwassenen is bedoeld.” Ze gebruikt voor het eerst veel tekst, geschreven door toneelspeler, schrijver en regisseur Martijn de Rijk. “Door het gebruik van tekst zijn we beter in staat de doopceel van Carmen en die van de rechercheur te lichten. Terwijl dans en muziek daarbij een extra dimensie vormen: Dat wat niet met woorden kan worden gezegd.”
Met De Zaak Carmen heeft de Haagse choreografe die sinds kort in Zoetermeer woont, een groot gemonteerde voorstelling op stapel staan. Straks staan 32 dansers op het podium en nemen 11 musici en van het vanuit Den Haag opererende New European Ensemble live in de orkestbak van het Zuiderstrandtheater plaats.
Bizets muziek voor miljoenen, misschien wel de bekendste operaklanken aller tijden, zijn door componist Maxim Shalygin min of meer terzijde geschoven. De Oekraïner, die aan het Koninklijk Conservatorium afstudeerde, maakte voor De Zaak Carmen een compositie die de soms freaky beelden onderstreept – van sinistere nachtmerrie tot broeierige flashbacks en momenten van verliefdheid.
“Ik vind nieuwe muziek gaaf,” legt van Leth uit. “In dit geval illustreren de klanken de grondgedachte van de voorstelling: hoe heeft deze moord kunnen gebeuren?” Het toneelbeeld van Vincent de Kooker is onder meer opgetrokken computerschermen die de achterwand van de dansvloer beslaat en gezamenlijk een grootbeeld kunnen vormen; uit grootformaat prints van archiefkasten die het kantoorgevoel uitdrukken; de lange hals van twee reuzenvogels; en een skelet.
Voor van Leth is De Zaak Carmen naast het voeren van de regie reden om weer eens zelf het podium te bestijgen, nadat ze dat bij de locatieproductie Zwanenmeer in 2012 voor het laatst had gedaan. En dan maar meteen ook in de rol van mannenverslinder Carmen.
“Het is er de tijd voor, want nu kan ik nog voluit dansen, zeg t de inmiddels 41-jarige van Leth. “Dansen is voor mij als een drug, een onbetaalbare trip, al je zintuigen open.” Knipoog: “En met al die mannen dansen is erg leuk.”
Mondriaan
Hierna stort zich figuurlijk op Mondriaan. In juni nog tekende ze voor de openingsperformance in het Gemeentemuseum Den Haag van de expositie ‘De Ontdekking van Mondriaan’. Toen maakte ze een choreografie op Mondriaans doek ‘Compositie IV’. Eind oktober treedt ze opnieuw op in het Gemeentemuseum. “Deze keer dansen we 6 korte stukken van ieder 4 minuten die zijn geïnspireerd op Mondriaan zelf, zijn werk,en zijn inspiratiebronnen.”
Lonneke van Leth Producties: ‘De Zaak Carmen’. Van vrijdag 25 tot en met zondag 27 augustus 2017 in het Zuiderstrandtheater. Meer informatie: lonnekevanleth.nl. Telefonisch tickets reserveren: (070) 88 00 333.
Eric Korsten 