Het Nationale Theater: We zijn hier voor Robbie
‘Op het menu’, zo verwelkomt de vader van Robbie zijn gasten, ‘staat een trio van Noordzeekrab. Velouté van zacht gegaarde topinamboer en gepocheerd eendenei. Wilde zeebaars in een zoutkorst met dubbel gedopte tuinbonen en een schuim van morilles. Crème brulee van geitenroom en zuring. En daar ga ik eens een paar schitterende flessen bij opentrekken.’
In een kapitale, toekomstbestendig gemaakte villa in Den Haag komen drie generaties van een familie bijeen om, exact een jaar na dato, de zelfverkozen dood van een familielid te gedenken. Gevolg: Een clash van oud, lees: koloniaal geld versus nieuwe tijd. Het samenzijn in het (groot)ouderlijk huis eindigt in een guirlande van mislukkingen.
Voor deze moderne tragikomedie bundelen scenarioschrijfster Maria Goos (Oud Geld, Cloaca en De Familie Avenier) en regisseur/toneelschrijver Eric de Vroedt (The Nation, mightysociety) hun krachten. Als acteurs treden onder meer Mark Rietman, Romana Vrede, Stefan de Walle en Tamar van den Dop aan.
Het generaties overstijgende familiedrama is van alle tijden. Strindberg, Ibsen en Norén hebben het naar grote hoogten gestuwd. Maar het genre viert ook eeuwig hoogtij in krant, op tv (The Sopranos, Penoza) en de laatste tijd meer dan kort geleden ook volop in de theaterzaal. Zo wordt in Groningen het op regionaal geïnspireerde problematiek Gas gespeeld, in Twente is dat Stork!, en zelfs bij het toneelstuk Judas – De Holleeders dichtbij gaat het in de kern om een familiekroniek. De moeder aller familiedrama’s is natuurlijk de ‘Oresteia’, van toch al dik twee millennia terug.
Maria Goos (1956) vertelt verhalen. Dat doet ze al vanaf haar prilste jeugd, zegt ze zelf, “maar nog altijd zitten er verhalen in mijn hoofd. Mijn pen is niet leeggeschreven.” Haar nieuwe toneeltekst laat een hilarisch, soms hartverscheurend drama zien met als inleg een mislukt familiediner. Eric de Vroedt, artistiek leider van Het Nationale Theater en de regisseur van We zijn hier voor Robbie: “Dat zijn de leukste! Familiediners kennen we zo goed van de feestdagen en onderhuidse spanningen zijn natuurlijk een bron van inspiratie voor schrijvers. Hoe mislukter, hoe beter.”
Schuld
“Goos heeft van de grote gesubsidieerde gezelschappen nooit veel waardering gekregen,” vertelt hij. “Er werd met licht dedain naar haar gekeken. Geheel onterecht. Het eerste wat ik na mijn aanstelling, drie jaar geleden, deed is haar bellen om haar carte blanche te geven voor een ‘Toneelstuk des Vaderlands’. Dat is een reeks die we de komende jaren met prominente toneelschrijvers maken over de staat van het land.”
Maria Goos is dus terug in de schijnwerpers van het Nederlandse theater. Het ontrafelen van families is haar specialiteit. “Het familiedrama schept zo’n fijn kader. Je kunt van alles aankaarten en onderstromen op een begrijpelijke manier exposeren. Dit stuk gaat over de vraag hoe en waarom Robbie heeft kunnen ontsporen en of er iemand schuld aan heeft. Maar het stuk reikt verder, want leven we niet allemaal met schuld?”
“Robbie is een ontspoorde man die met z’n familie heeft gebroken en hen al 15 jaar niet heeft gezien omdat ie gek werd van de druk, van ‘het moeten’, de noodzaak van ’lukken’ en succes,” legt De Vroedt uit. “Robbie is in Duindorp gaan wonen, wilde ‘niet-rijk’ en ‘gewoon’ zijn. Robbie was het zwarte schaap en de grote criticus van de familie. En dat roept veel vragen op, los van zijn zelfmoord. Maria heeft het allemaal in taal weten te vervatten die tintelt en vilein is. Je herkent daarin meteen de schuldgevoelens over Robbie, maar ook de schuld die de familieleden onderling voelen en als een opgeblazen ballon boven tafel hangt. Het is ook de schuld van leven op krediet, van schuldig voelen om een wereld in verval – maar coûte que coûte het masker hooghouden.”
Voor De Vroedt is dit stuk een metafoor voor de staat van Nederland anno nu. “Het is ook een analyse van onderstromen in de samenleving. Uit angst voor verval zie je dat mensen het eigen systeem in stand houden. Iedereen blijft op zijn eigen eilandje. En terwijl we denken dat we bedreigd worden lijken we nieuwe groepen toe te laten. Maar: alleen tot een bepaalde grens. Uiteindelijk kiezen we voor zekerheden. De rekening daarvan wordt uiteindelijk verlegd naar de zwakkeren in de samenleving.”
Goos: “Het familiekapitaal is verkregen in de koloniën. De oudste generatie zegt: onze voorouders waren helden, pioniers, ondernemers. Andere generaties denken daar anders over, en met name de jongste. Het is tegenwoordig niet eenvoudig om op te groeien, want door internet weet de jongste generatie alles allang. Bij iedere stap, ieder t-shirt, iedere boodschap moet het zich opnieuw rekenschap geven van verleden én toekomst. Dat is zwaar.”
Het Nationale Theater: We zijn hier voor Robbie’ In de Koninklijke Schouwburg van dinsdag 6 t/m zaterdag 10 (première) november 2018; ook van 25 t/m 29 december 2018 en van 22 t/m 26 januari 2019. Meer informatie en tickets: hnt.nl.
Eric Korsten 