Leven op de scheidslijn van zand en veen

Vierde editie community arts-theaterproject bij theater De Nieuwe Regentes

Tessa, 19 lentes jong, is ‘een vat vol vragen’. Ook, zegt ze, is ze behept met ‘een corrupt gevoelsleven’. Ze is onder eigen naam een van de personages van ‘Zand en Veen’ van theater De Nieuwe Regentes. Al vier jaar op rij spelen bewoners uit Regentes-Valkenbos onder de vleugels van professionele theatermakers hun eigen verhaal. Met steeds weer onverwachte, persoonlijke en bijzondere verhalen, vertellingen uit het leven gegrepen. In deze vierde editie worden, gewoontegetrouw, de verhalen afgewisseld met zang en dans. Verhalen uit de wijk door talent uit de wijk.

“Niet nadenken op het podium ziet er leeg uit”, legt regisseur Hans van den Boom ten overstaan van zijn groep van tien gelegenheidsartiesten uit tijdens de gezamenlijke ‘notes’. “Het publiek ziet dat. Dus richt je op iets, zodat je écht aan het denken bent.” Een oogwenk later zien hun blikken er opeens indringend, priemend, bijna meedogenloos uit. Precies goed zo, meent Van den Boom. ‘Zand en Veen’, de buurtproductie over het leven op de grens van zand en veen is terug.

“Het zijn altijd verhalen van mensen uit de buurt,” vertelt Laudie Vrancken, artistiek leider van De Nieuwe Regentes (DNR) en initiatiefnemer van wat is uitgegroeid tot een jaarlijks hoogtepunt in de programmering. “We zijn geneigd te denken dat niet allen mensen een verhaal hebben, maar wij komen er elke keer weer achter dat als je even doorvraagt en even iets dieper graaft, iedereen een bijzonder verhaal heeft. Hun verhalen zijn universeel.”

De reeks ‘Zand en Veen’ is vier jaar geleden begonnen als een uitloper van een training die DNR aanbood om buurtbewoners meer bij het theater te betrekken. Vrancken: “We zijn daarbij indertijd de buurt rondgegaan en hebben met vele wijkbewoners gesproken. Daarop zijn we tot het besluit gekomen om samen met hen een voorstelling te maken, met elk jaar andere spelers. Eigenlijk zien we nog ieder jaar de bezoekersaantallen stijgen, zelfs zo dat we op bescheiden schaal op tournee gaan naar Theater Dakota en Theater aan het Spui.”

Ook nu weer leiden de verhalen terug naar het leven op de scheidslijn van zand en veen. Die verhalen zijn door Van den Boom en zijn artistieke team in elkaar vervlochten, zó dat de verschillende spelers, met een Antilliaanse, Surinaamse, Egyptische, Javaanse, Pakistaanse en Nederlandse achtergrond, ook elkaars verhaal dragen. “We houden audities,” zegt Van den Boom. “En zolang er nieuwe mensen komen, zijn er ook weer nieuwe verhalen.”

De brug die deze keer de verhalen verbindt is gevonden in het gegeven dat we leven in een tijd vol nepnieuws. “We hebben de vraag opgeworpen: wanneer ben je jezelf en wat is dat dan precies? Wanneer heb je een masker voor, wanneer is dat nodig? Wel speelt iedereen zijn eigen verhaal of een ‘getheatraliseerde’ afsplitsing daarvan, maar is soms ook een personage. Dat doen we uit zelfbescherming. Ze vertellen elkaars verhalen. Als iemand zijn verhaal vertelt is het de bedoeling dat de negen anderen dat verhaal óók dragen.”

Tijdens de repetitie neemt Tessa opnieuw haar plaats op het podium in: ‘Hoeveel maskers heeft een mens? Mag je in de liefde een masker gebruiken? Wanneer verschijnt je ware ik en bestaat er wel zoiets als je ware ik? Zijn we allemaal spiegels en spelen we dag in dag uit hetzelfde spiegelspel? Het spel waarin het licht van de ene naar de andere spiegel springt. Net zo lang tot de straal zo zwak wordt dat je hem niet meer ziet en ons ik verdwijnt. Een slecht toneelstuk met mensen die alleen lief kunnen lachen. En wat blijft erover? Een lichtstraal vol slechte leugens.’

Volgend jaar is het dubbel feest. ‘‘We vieren het honderdjarig bestaan van ons gebouw en dan komt er een mega ‘Zand en Veen’’, verklapt Vrancken. ‘En daarna gaan we weer eens iets heel nieuws beginnen.’

De Nieuwe Regentes, ‘Zand & Veen IV’, vrijdag 19 t/m zondag 21 april 2019. Ook in Theater Dakota, woensdag 22 mei 2019 en Theater aan het Spui, donderdag 23 mei.

Meer informatie: denieuweregentes.nl

‘Zand en Veen’ is een voorstelling met echte mensen in plaats van personages.

Advertentie

Krasjes op de ziel

Theatermaker Sadettin Kirmiziyüz zoekt zichzelf

‘Citizen K.’ is een ontroerend, humoristisch en kritisch portret over verhuld racisme en over de rol die identiteit anno 2019 in ons leven speelt.

Tussen wal en schip. Maar met wal noch schip in zicht. Sadettin Kirmiziyüz, theatermaker en acteur met twee paspoorten – zo heeft hij het zelf op zijn website gezet – schetst met ‘Citizen K.’ een pakkend, nee, aangrijpend evenbeeld. Allereerst van zichzelf en zijn omgeving, maar via die omweg ook van u en mij. Waarom houdt de één krampachtig vast aan zijn identiteit en is de ander bereid zich moeiteloos aan te passen?  Dat is een van de vragen boven ‘Citizen K.’, de tweede voorstelling in een reeks van vier die Sadettins vehikel Trouble Man in samenwerking met Het Nationale Theater maakt over leven in de grote stad.

Voor deze voorstelling heeft hij zich omringd met vertrouwelingen die hij leerde kennen op de toneelschool in Maastricht en met wie hij al vaker samenwerkte, onder wie de Haagse acteur en muzikant Kaspar Schellingerhout. De laatste is in ‘Citizen K.’ de belichaming en vertolking van het weerbarstige en soms schizofrene stemmetje in het binnenste van Sadettin. “De machinaties in zijn bovenkamer,” , zo legt Schellingerhout uit. Die maakt hij hoorbaar middels muziek, eigen composities en ‘soundscapes ’.

Schellingerhout: “Deze voorstelling is echt een eyeopener voor me. Ik ben thuis en op school, de Eerste Montessorischool en het Dalton, opgevoed naar een ideaal, zonder problemen of vragen met betrekking tot identiteit. Want in de nabije toekomst zouden die zijn getackeld.”

Nu, op zijn 36ste, ziet hij in dat hij een ‘white privilege’ heeft genoten terwijl mensen met een diverse culturele achtergrond vaak zonder reden op een zijspoor terecht kwamen. “Ik heb er in het verleden nooit zo over na hoeven denken. Best wel decadent eigenlijk. De belofte van toen is niet uitgekomen. Er is echt iets aan de hand.”

Actueel
In de voorstellingen van Sadettin Kirmiziyüz zijn diens eigen persoonlijke ervaringen steeds de grondslag voor een theatraal en journalistiek-documentair onderzoek naar actuele thema’s die spelen rond de multiculturele samenleving.

Zich thuis voelen is voor Kirmiziyüz zoiets als een vis die naar adem hapt op het droge. Nederlander is hij, zeker – hij eet op gezette tijden boerenkool – maar toch met een zeker Turks voorkomen. Is hem niet aan te wrijven, helpt geen moedertje lief aan, ook al zou hij willen. Onontkoombaar en onuitwisbaar wurgt die culturele achtergrond zijn levenspad en – ergens tussen hoop en vrees – straks misschien ook wel dat van zijn nu 4-jarige zoontje.

Met ‘Citizen K.’ tekende hij in ruwweg 250 betekenisvolle momenten, noem het krasjes op de ziel, op wat hem zoals is overkomen, en nummerde deze. Puntsgewijs dist hij in de voorstelling zijn levensverhaal op, van zijn vroegste jeugd tot aan de dag van vandaag. Zo rijst een ontluisterend beeld op van wat deze ‘Burger K.’ zijns ondanks gedurende 37 jaar over zich uitgestort kreeg.

Zoals de uitspraak ‘lekker creatief met Turk’ die hem ooit ten deel viel, of toen hij in Turkije voor ‘kaaskop’ werd uitgemaakt. Over angstvisioenen die hij van zijn ouders opgespeld kreeg maar onwaar bleken, zoals de hem aangezegde bliksem als hij het waagde ook maar één druppel bier te proeven. Er waren ook misverstanden die soms gênant waren of zo voelden, bijvoorbeeld toen bij hem doordrong dat de bedoelde Jezus in ‘Jesus Christ Superstar’ toch echt geen figuur met een cape was.

Censuur
Hoe kan het toch dat Nederland, een land dat jarenlang vooruitliep op het gebied van acceptatie en tolerantie, zo uit elkaar lijken te zijn gevallen in elkaar bestrijdende groepen?, zo vraagt Sadettin zich vertwijfeld af. Nederland is, zo lijkt het, tot op het bot verdeeld. En dat vindt zijn weerslag in de actuele politiek, met partijen die zich polariserend profileren, die zich een sterke identiteit aanmeten en elkaar bestrijden aan de hand van afkomst, religie of langs scheidslijnen die lijken te lopen tussen wit(ter) en zwart(er).

Schellingerhout kan zich voorstellen dat als je voortdurend in een minderheidspositie wordt geduwd, dat tot zelfcensuur kan leiden: “In mijn huidige woonplaats Antwerpen ben ik in zekere zin ook een buitenlander. Soms houd ik er mijn mond, omdat ik vermoed dat ze me zien als ‘dieën Ollander.’”

Trouble Man & Het Nationale Theater, ‘Citizen K.’, t/m met vrijdag 12 april, 20.15 uur, Theater aan het Spui. Première op zaterdag 6 april. Terug aldaar vanaf dinsdag 28 mei. Meer informatie: www.hnt.nl

‘Het meest seksistische stuk ooit’

Nina Spijkers bij Toneelschuur Producties: Het temmen van de feeks

Vrouwenrollen door mannen – en mannenrollen door vrouwen. Dat is Het temmen van de feeks in handen van regisseur Nina Spijkers. De hoogste tijd voor een gesprek.

Waar is het idee vandaan gekomen om dit stuk te doen?
‘Het is een diepe wens van me om met Shakespeare te werken, want ik ben een fan, en heb dit nog nooit gedaan. De voorbije jaren ben ik me erg bewust geworden van het feit dat ik een vrouwelijke regisseur ben – terwijl ik me beschouwde als ‘one of the boys’. Mijn kijk op vrouwen is veranderd door bewegingen als Time’s Up en MeToo. Ik voelde woede bij me opkomen vanwege het systematisch misbruiken en onderdrukken van vrouwen. En Het temmen van de feeks is een van de meest seksistische stukken ooit geschreven – dus dat leek me uitermate geschikt om daar vragen bij te stellen, het langs de meetlat van het heden te leggen.’

Je kende het stuk, de tekst toch al wel?
‘Ik was zestien toen ik het voor het eerst zag maar heb het intussen vaker gezien. Ik werd altijd heel ongemakkelijk als ik ernaar keek, vooral naar het einde. Want in de slotmonoloog worden onmogelijke dingen gezegd over vrouwen en over de verhouding tussen man en vrouw. Wat je vaak als reddingsboei ziet is dat die monoloog wordt uitgesproken met een cynisch ondertoontje, zo van: ze is heus niet getemd hoor. Maar oorspronkelijk is het wel zo bedoeld, als: lekker om het vrouwtje eronder te hebben en kijk eens hoe goed dat is gelukt. Er worden in het stuk echt gruwelijke dingen gezegd over vrouwen, en andersom over mannen trouwens ook.’

Waarom zou Shakespeare dat dan zo opgeschreven hebben?
‘In zijn tijd mocht je je vrouw rechtmatig in elkaar slaan. De vrouw had een totaal minderwaardige positie in de maatschappij. Vrouwen hadden geen stem, heel extreem. Ze mochten bijvoorbeeld ook niet het toneel op, alle rollen werden gespeeld door mannen, ook de vrouwenrollen. Vrouwen hadden maar één plek, en dat was thuis. Ik denk dat het stuk vanuit een compleet andere tijdsgeest is geschreven, een tijd dat er martelwerktuigen bestonden voor vrouwen opdat ze niet meer kónden spreken, gereedschappen waar ze hun tong in moesten steken en waar spijkers doorheen gingen omdat ze waren opgekomen voor zichzelf.’

Je hanteert een omkering van rollen. Waarom?
‘Roeland Fernhout speelt feeks Katherina en Astrid van Eck doet Petruchio. Nog steeds is Katherina bij mij een vrouw, maar dan wel gespeeld door een man. Daardoor komen de man-vrouwverhoudingen opeens onder een loep te liggen. Het is een manier om niet aldoor hardop vraagtekens te laten doorklinken bij de ideëen van Shakespeare. Een grap krijgt zo opeens een heel andere lading. En het leek me de enige manier om het stuk in het hier en nu nog te kunnen spelen.’

Wordt het zo niet al te kluchtig?
‘Niet als je de rollen serieus blijft nemen. Je hebt het hier trouwens eigenlijk over twee stukken, wat mij betreft. Je hebt de plotlijn rond Bianca en haar vrijers, en die van Katherina en Petruchio. Die laatste lijn voelt voor mij meer aan als een tragedie dan een komedie.’

Hoe gaat het er straks uitzien op toneel?
‘De mannen krijgen korsetten, borsten, heupen. Bij de vrouwen worden de tieten weggedrukt en zij krijgen een meer vierkant figuur rond de schouders en de taille. En voor de rest, als je kijkt naar het kledinggedrag nu is dat voor man en vrouw vaak hetzelfde. We dragen bijna allemaal een spijkerbroek en een trui en hebben sneakers aan de voeten. Vrouwen komen echt niet elke dag op naaldhakken, mannen niet in driedelig pak. Op het toneel is er verder een mannenkant, die blauw is; en een vrouwenkant, die is geel. Aan de vrouwenkant staat een strijkplank, strijkbout, een wasmachine, een droger en een taart; bij de mannen zie je een houtblok met bijl, en een rookruimte.

Je hebt de tekst bewerkt en de helft eruit geknipt?
‘Klopt. Ik wil ruimte scheppen voor beeld en geluid, om iets te laten bestaan naast de taal. En omdat drie meisjes alle mannenrollen, behalve Petruchio dan , spelen kun je verschillende mantypen laten zien maar ook hun anonimiteit. Ze worden daardoor als het ware inwisselbaar. En om dat te bereiken moest ik al die plotlijntjes reduceren. De plot interesseert me toch al niet. Het gaat me meer om rolpatronen tussen vrouwen en mannen. Dat je ‘gender’ als restrictie kan voelen waar je in gevangen zit, eigenlijk vanaf het moment dat je een roze pop in handen krijgt of een speelgoedautootje. Vanaf dat moment is het zaadje geplant.’

Hoe vinden de acteurs dit?
‘Volgens mij heel leuk, heel spannend, heel moeilijk ook. Maar we werken met enorm veel plezier aan deze zoektocht. We vinden een heleboel mooie dingen omdat alles dubbel en zo dubbelzinnige wordt. Je krijgt elke kleine dingetjes cadeau, alleen omdat je het omdraait. Daar hebben we veel plezier aan.’

Best een gewaagd plan!
‘Ik ben iets nieuws aan het proberen, maar dat doe ik mezelf iedere keer weer aan. Heel bewust zoek ik naar nieuwe dingen die me uitdagen. Dat is hier wederom gelukt.’

Mogen we verkleed komen kijken?
‘Ik zou het hartstikke leuk vinden! Doe je best!’

kader
Het temmen van de feeks volgens Shakespeare (1590-1594)
Niemand, niemand wil trouwen met Katherina. Haar zusje Bianca, in alles haar tegenbeeld, is veel geliefder. Maar Bianca mag pas trouwen van hun vader als Katherina aan de man is gebracht. De rijke Petruchio gaat de uitdaging aan om deze feeks te temmen. Maar wie temt nu eigenlijk wie? In de slotscène houden de mannen een weddenschap over wie van de twee volgens hen de meest gehoorzame is.

Het temmen van de feeks volgens Nina Spijkers (2019)
Alle vrouwenrollen worden door mannen en alle mannenrollen door vrouwen gespeeld. Shakespeare’s (seksistische) komedie is het vertrekpunt voor een onderzoek naar de mate hoezeer op gender gestoelde rolpatronen bepalend zijn. Wat is de erfenis van stereotypen? En hoe breken we los van deze conventies om werkelijk gelijk te zijn?

kader
Nina Spijkers
… een van de vaste regisseurs van Toneelschuur Producties, studeerde in 2014 af met Kwartet aan de regieopleiding van de Theaterschool Amsterdam. In 2015 won ze er de Top Naeff Prijs voor, een aanmoedigingsprijs. In datzelfde jaar debuteerde ze bij Toneelschuur Producties met Phaedra’s Love van Sarah Kane. In 2016 regisseerde ze bij de Toneelschuur Friedrich Schiller’s Don Carlos, dat werd genomineerd voor de BNG Bank Nieuwe Theatermakersprijs. In 2017 regisseerde ze Ivanov van Tsjechov en ook voor deze voorstelling werd ze genomineerd voor de BNG Nieuwe Theatermakersprijs. Die voorstelling werd bovendien geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival 2017. Afgelopen seizoen maakte ze Geluk.

Toneelschuur Producties: Het temmen van de feeks. Tournee tot medio april 2019. Meer informatie: toneelschuur.nl.

‘We moeten imperfect willen blijven’

International Theatre Collective Eindhoven schetst toekomstbeeld in (DE)HUMANIZE

Eeuwig leven. Droombeeld of doemscenario? International Theatre Collective Eindhoven (ITCE) maakt er met (DE)HUMANIZE een (Engelstalig) toneelstuk over.

Over pakweg 30 jaar kan onsterfelijkheid realiteit zijn, voorspelt futuroloog Ian Pearson. Anders geformuleerd: als je onder de 40 bent zal je waarschijnlijk nooit sterven. Ander voorbeeld: In 1997, toen al, werd het schaap Dolly gekloond uit een volwassen uiercel.

Eind november nog werd de wereld verrast (volgens sommigen: opgeschrikt) door de aankondiging dat er in China genetisch gemanipuleerde baby’s ter wereld zijn gebracht. Hun genetische verandering zal worden doorgegeven aan hun nageslacht. Als ergens tijdens het klusje een schadelijke fout is geslopen, treft die straks ook al hun nakomelingen. Die kun je dan natuurlijk weer genetisch wegmoffelen. Maar het is ook mogelijk om erfelijke ziekten of defecten weg te knippen uit het menselijk genoom. Dat is dan een stap verder op weg naar de supermens en een leven in perfectie tot in een zekere hemelse eeuwigheid.

‘Nog even en we kunnen kiezen hoelang we willen leven, straks is alles vervangbaar aan en in ons. Maar wat maakt ons tot mens? (DE)HUMANIZE werpt deze vraag op in een tijd dat we het moment van onsterfelijkheid met rasse schreden naderen,’ vertelt regisseur Geert Niland van ITCE.

De literatuurgeschiedenis is gevuld met verhalen over het verlangen naar onsterfelijkheid, van Gilgamesj tot Odysseus en Achilles. We willen immers controle houden over wie of wat we zijn, en over hoe we onszelf kunnen verbeteren.

‘De vraag die daarbij hoort, is hoever we gaan – als we het menselijke aspect tenminste niet uit het oog willen verliezen. Het streven naar een verbeterde, perfect geconstrueerde hightech versie van de mens is wellicht een kardinale fout want dan verliezen we wat wezenlijk is: het verlangen naar verandering. En daarmee verliezen we meer dan ons lief is. In (DE)HUMANIZE zijn mensen daarom omgeven door mogelijkheden, maar niet in staat te kiezen. Dit stuk gaat over wat onze identiteit als mens bepaalt.’

Futurologische bespiegelingen en vragen rond onsterfelijkheid, vergankelijkheid en identiteit vormden bij Niland en zijn spelersgroep de actuele aanleiding voor het maken van dit stuk.

‘Maar ook de factor dat Eindhoven een hightech stad is. De meesten van onze acteurs hebben affiniteit met techniek en wetenschap. Het zijn internationals, expats die zelf of via hun partner verbonden zijn aan een werkkring in de hightech sector hier in het Eindhovense. In (DE)HUMANIZE staan straks dan ook negen nationaliteiten naast elkaar op de vloer.’

Stephan van Mierlo – in het dagelijks leven financieel analist – speelt de rol van Joseph/Josephine. Een genderzoekende hij/zij. Van Mierlo: ‘Hij/zij is iemand die zijn/haar identiteit aan het zoeken is en zich onder een nieuwe naam opnieuw probeert uit te vinden. Hij/zij leeft als een kluizenaar, wil rust vinden, weg uit het oude drukke leven waarin iedereen aldoor wil verbeteren en vooruitgaan. Dat oude leven wil hij/zij van zich afschudden. Of dat lukt, dat is de vraag.’

De Romeinse Federica di Lodovico neemt in het stuk de gedaante aan van Bette. Federica: ‘Bette heeft een droom die ze moet en zal realiseren. Steeds krampachtiger houdt ze daaraan vast. Haar zus heeft een beperkte levensverwachting en Bette kan daar maar moeilijk mee omgaan. Persoonlijk ben ik het niet met de opvattingen van Bette eens.

Geert Niland: ‘Een constante in mijn regies is de vraag naar wat identiteit is, naar wat bepalend is voor jou als mens, als individu. Als regisseur kan ik verschillende karaktertrekken van een en hetzelfde personage in extremis tegenover elkaar zetten, waardoor dat personage zich steeds verschillend aan het publiek presenteert. Als toeschouwer moet je daar in je hoofd dan mee puzzelen.’

‘Ja, wat is identiteit? In (DE)HUMANIZE zie je iemand die, zolang zij niet spreekt, onzeker is, maar zodra ze het woord heeft opeens de stelligheid van een tweet of post op facebook betrekt. Zulke verschillen zie je dagelijks om je heen en die intrigeren me. Wat ons definieert? Ik heb op die vraag zelf niet meteen een antwoord, ook doordat het bij ‘identiteit’ om iets ongrijpbaars gaat.’ Nadenkend: ‘Wellicht is het antwoord om steeds te blijven zoeken.’

‘Om te groeien moet je het gevoel hebben dat het ook echt beter met je kan, of je huidige staat niet strookt met wat je zou willen zijn. Ik denk dat we als soort én als individu imperfect moeten willen blijven. Alleen dan kunnen we onszelf als soort blijvend doorontwikkelen.’

Vele wetenschappelijke inzichten uit de vorige eeuw hebben inmiddels geleid tot het reële streven naar de maakbare mens. ‘Aan mezelf merk ik dat ik het axioma van de zichzelf verbeterende mens, de ‘homo meliorem’, ongemerkt volledig heb overgenomen: voortdurend wil ik mezelf verbeteren, bekritiseren, reflecteren op mezelf, een betere versie maken uit mezelf. Door deze voorstelling te maken zie ik me weer teruggeworpen op het dualistisch mensbeeld; de mens als imperfect vat van tegenstellingen. Daarmee dealen is niet gemakkelijk; je wil én verbeteren, én je weet dat je daarmee iets verliezen kunt…’

‘Wat ik aan mezelf zou willen verbeteren? Mijn uitspraak van het Nederlands en Engels bijvoorbeeld,’ schatert Federica. Dan: ‘Ik denk niet dat wij mensen tot robots zullen worden, ik denk meer aan de transformatie naar een natuurlijker wezen, een soort plant of boom. Of aan een geheel nieuw soort van wezen dat we nu nog niet kunnen kennen.’

Stephan: ‘Ik denk dat er een keerpunt, een tegenbeweging op gang gaat komen. Dat merk je nu al gebeuren met de opkomst van natuurlijke en biologische producten, en alternatieve leefwijzen en woonvormen. Misschien gaat het met de gentechniek ook wel die kant op. Maar ik denk dat de mens van nature te nieuwsgierig van aard is om ontwikkelingen die binnen bereik zijn, te stoppen.’

Persoonlijk kijkt hij alvast reikhalzend uit naar de mogelijkheid van een eeuwigdurend bestaan op deze aardkloot: ‘Je kunt dan alle talen beheersen en alle landen en steden bezoeken. Je bucket list kun je van a tot z gaan afwerken. Tijd genoeg immers. Lethargie, overbevolking? Zou zomaar kunnen gebeuren.’ Maar het perspectief lonkt.

(DE)HUMANIZE is van woensdag 1 t/m zaterdag 4 mei 2019 te zien in Pand P. Meer informatie en tickets: pand-p.nl.

kader
ITCE is ontstaan vanuit het internationaliseringsprogramma van het Parktheater.

kader
Geert Niland is sinds 1991 werkzaam als regisseur. Hij regisseerde intussen meer dan 100 producties. Teksttoneel, muziektheater, musical en theater voor kinderen/jongeren zijn genres waarin hij zich begeeft. Hij traint acteurs en werkt met professionals, semiprofessionals en amateurs. Daarnaast is hij docent Drama en Communicatie vaardigheden.

 

Mutti Merkel

Nineties Productions & Orkater: Merkel

Vergeet Beyoncé, Lady Gaga en Madonna want: ‘Merkel is hèt vrouwelijke icoon van onze tijd.’ En meteen brandpunt voor een ‘Wagneriaanse electro-opera’.

OpMerkelijk: ‘Ze bezoekt veelvuldig theaters in Berlijn om zich er onder te dompelen in theater en bij voorkeur urenlang en genoeglijk in met name Wagner-opera’s. Ze gaat er vaak incognito naartoe,’ weet Floor Houwink ten Cate, regisseur van Merkel.

‘Als haar lijfwacht niet mee naar binnen wil laat ze hem met een espresso’tje in de hand wachten aan de bar.’ Ze wil maar zeggen: Merkel houdt echt van theater en welzeker van Wagner. ‘Ze heeft geregeld de officiële opening verricht van de Bayreuther Festspiele, het heiligdom voor authentieke uitvoeringen van Wagner-opera’s.’

‘Nederlanders zijn geneigd haar te idealiseren, terwijl in Duitsland veel mensen al langere tijd klaar zijn met haar,’ zegt Floor Houwing ten Cate. ‘Bij Nineties pitchen we altijd onze  ideeën aan elkaar. Daarbij kwamen we te vaak uit op mannelijke iconen. Ik ben geïnteresseerd in vrouwen die door het glazen plafond breken,’Ik wil daarom niet voorbijgaan aan de belangrijkste vrouw van de laatste jaren.’

‘Mutti’. Zo wordt ze liefdevol wijd en zijd,van  oost tot west genoemd – al heeft ze biologisch gezien zelf geen kinderen voortgebracht. Ze groeide op in de voormalige DDR, en koos daar voor een studie in exacte wetenschappen teneinde zich te kunnen onttrekken aan een opgelegd maatschappelijk engagement. Ze studeerde af in kwantumchemie maar vond pas decennia later haar levensbestemming, als politica, net na het vallen van de muur in een herenigd Duitsland, toen de kaarten voor eenieder opnieuw geschud konden worden.

Angela Dorothea Merkel. Ze is de eerste ‘bundeskanzlerin’ van ons buurland en de eerste vrouwelijke partijleider van de christendemocratische CDU. En stilzwijgend ook de ongekroonde koningin van Europa. Naast opper-brexiteer Theresa May is zij zo’n beetje de enige vrouw die gezegend is met gezag in de nog altijd door mannen gedomineerde nationale en Europese politieke arena.

Juist in een tijdsgewricht dat in Europa het populisme allerwegen opstoot, probeert Merkel volk, vaderland én Europa bijeen te houden, en cijfert ze strategisch persoonlijke opvattingen weg ten faveure van een ingevoeld en urgent algemeen belang; van de instorting van Griekenland en de bijkans bijbelse proporties van de vluchtelingenstroom tot het zorgenkind dat het Europa van vandaag is geworden.

Maar ze treedt terug, al is dat pas in 2021, zo maakte ze begin december zelf bekend. Ze heeft er straks zestien dienstjaren als regeringsleider op zitten.

In de dagkoers van de politieke waan ben je na zo’n aankondiging het gezag goeddeels kwijt. Komt een voorstelling rond Merkel dan niet als mosterd na de maaltijd?

‘Nee, helemaal niet,  zegt Floor Houwink ten Cate. ‘Al moesten we gniffelen toen we ervan hoorden. Toen we twee jaar geleden met de voorbereidingen voor dit stuk begonnen dachten we niet dat onze voorstelling hand in hand met de realiteit zou gaan lopen. Het verschaft ons juist een geweldige kans om onszelf af te vragen wat haar nalatenschap is of wordt. In de voorbereiding hebben we biografieën gelezen, tv-interviews gezien en op researchreis naar Berlijn om daar met mensen uit haar omgeving te spreken en meningen over haar te peilen.

Toen zijn we erop uitgekomen dat we met deze voorstelling willen tonen hoe wij ons op persoonlijk niveau tot haar verhouden. Ook werpen we de vraag op wat we met haar vertrek gaan verliezen, en hoe het straks met Europa verder moet. Daarbij werpt ieder van de Nineties persoonlijk een blik in die glazen bol. Noem het een vrije, op Wagner geïnspireerde, operateske oefening op de toekomst.’ Merkel is een zwanenzang, zegt Houwink ten Cate, ‘niet allereerst een eerbetoon.’

Tot voor kort kwam je maar weinig over haar als persoon te weten. ‘Maar nu geeft ze heel persoonlijke interviews, ze lijkt zich na haar bekendmaking vrijer te voelen.’ Ze noemt Merkel een ogenschijnlijk ‘egoloze mens’.

Voor de buitenwacht is ze gesloten geweest, bijna als een oester. Haar pokerface en uniforme kledingstijl, bezorgden haar een koude uitstraling. ‘Nu pas besef ik dat die houding moet zijn voortgekomen uit haar sterke wil om het stereotiepe vrouwbeeld te doorbreken. Neem het beroemde moment dat Berlusconi haar liet wachten. Toch liet ze zich niet kennen. Dat spreekt boekdelen. Ze wil juist door haar houding een lans breken voor vrouw-zijn.’

kader
Vrouwelijke premiers aan de macht in Europa
Margaret Thatcher is in 1979 de eerste vrouwelijke leider van Groot-Brittannië en ook de eerste vrouw die premier wordt van een Europees land. Noorwegen is met Gro Harlem Brundtland in 1981 het tweede land in Europa waar een vrouw tot premier wordt beëdigd. In de daaropvolgende jaren tot en met 2018 hebben in totaal veertien landen een vrouw als premier of als bondskanselier gehad. In december 2018 telde Europa zes vrouwelijke regeringsleiders: in Duitsland, Groot-Brittannië, Noorwegen, Roemenië, Schotland en IJsland.

kader
Nineties Productions
Nineties noemt zich graag een nomadisch theatercollectief. De artistieke kant bestaat uit drie makers, geboren in de jaren tachtig en opgegroeid in de jaren negentig: Floor Houwink ten Cate (1987), Yannick Noomen (1987) en Anne Maike Mertens (1984). Hen bindt een voorliefde om theater te maken voor een nieuw publiek en op verschillende locaties, zoals met Noir en Untitled, 2017. Met Merkel strijkt de groep voor het eerst neer in reguliere theaters.

Merkel is te zien vanaf eind maart 2019. Meer informatie: op ninetiesproductions.nl en orkater.nl.