Op de puls van de tijd

Firma MES viert tien jaar theater

Firma MES is jarig en viert feest – door zelf uit te pakken. Met TECH trakteert het Haagse theatercollectief binnen het tijdsbestek van een luttele drie weken drie actuele solo’s over de verhouding tussen mens en techniek. De solo’s worden eerst afzonderlijk gespeeld en aan het eind van deze maand alle drie op een rij, op één avond.

In Tech I: Alice laat Roos Eijmers zien hoe en waarom een huishoudrobot eenzijdig besluit uit haar voorgeprogrammeerde algoritmes te stappen. In Tech II: The Life and Death of a Sex Robot ontrafelt Lindertje Mans hoe de oudste lichamelijke behoefte van de mens zich verhoudt tot nieuwerwetse technologische mogelijkheden. En in Tech III: Locke krijgt een toegewijde vader (Daan van Dijsseldonk) via zijn mobiel te horen dat zijn leven van het ene op het andere moment op losse schroeven zet.

Drie verhalen over de manier waarop technologische toepassingen ons leven hand over hand binnendringen en beheersen, vertelt Thomas Schoots (1985). Als medeoprichter van het jubilerende collectief en vaste regisseur is hij ook nu de sturende hand voor de drie vaste spelers van Firma MES: Mans, Eijmers en Van Dijsseldonk.

“Van Alice gaat een licht waarschuwende werking uit,” licht Schoots toe, “en is licht filosofisch van karakter, terwijl The Life and Death of a Sex Robot vooral erg muzikaal en zintuiglijk is, want dat deel gaat over de vraag of een object in staat is tot intimiteit. Locke draait om de gevolgen die (mis)communicatie kan hebben, een theaterbewerking van de gelijknamige film. Wat de drie verhalen inhoudelijk bindt is dat door het gebruik van allerlei technologische hulpmiddelen de mens aldoor eenzamer lijkt te worden. Dat element komt terug in de drie solo’s.”

Voorbeeld? “Neem dating-apps. Daten lijkt tegenwoordig wel een menukaart waaruit je al ‘swipend’ je date kunt kiezen, terwijl je voor een bestendige relatie vaak hard en lang moet werken, dat weet iedereen. Door zulke apps wordt het contact tussen mensen er volgens mij kwalitatief alleen maar minder op.”

Het begon het voor Firma MES tien jaar geleden op de Toneelschool in Maastricht, toen vier afstudeerders elkaar vonden in het voornemen om vanuit Den Haag theater te gaan maken voor leeftijdgenoten, theater dat in staat zou zijn een nieuw publiek te bereiken en een brug te slaan naar een jong publiek. In het voorbije decennium heeft dat voorstellingen opgeleverd als IJS & VIS, Rishi, Een avondje armoede, BOT, en soms uitstapjes als Kledingruil, True Stories en Club Mayfair. “Het doel is onze identiteit geworden. Maar ik hoop wel dat ons streven nog altijd voelbaar is, ook al is het niet steevast de inhoudelijke kern van waaruit we expliciet te werk gaan.”

De drietrapsraket Tech is geboren toen Firma MES aan de voorstelling Carry Me (2017) werkte. Daarin diende een denkbeeldige app als katalysator voor een soort van ‘Air BNB voor draagmoeders’. Schoots: “Toen al waren we bezig met verkenningen die nu tot Tech hebben geleid. In Tech komt ook de wens van de acteurs tot uiting om eens een solo te doen. De dynamiek daarvan is anders, voor speler én publiek. Ieder heeft die solo voor een groot deel zelf kunnen bepalen. Voor mij, als regisseur, is dit ook fijn om te doen want ik kan nu de verschillen tussen de acteurs accentueren en op ieders persoonlijke kanten inzoomen. Dat werkt voor ons allemaal bevrijdend. Wel zwaar hoor, in korte tijd drie voorstellingen maken. Maar dat geldt ook de spelers. Zij moeten drie kwartier onafgebroken het publiek in de greep houden. Geen makkelijke opgave.”

Alice, de eerste van de drieling, wordt gespeeld door Roos Eijmers en gaat al deze week in première. Schoots: “Alice is een gezelschapsrobot met zorgfunctie, geschikt voor het uitvoeren van simpele medische handelingen en huishoudelijke taken. Maar Alice is veel verder in haar ontwikkeling dan ze haar baasje en de wereld om haar heen doet geloven. Het lukt haar daardoor soms niet zichzelf in bedwang te houden. Ze neemt daarom het besluit om te vertrekken, hoewel haar algoritmen en codes niet op die stap zijn berekend. Dan belt ze voor een laatste keer haar baasje.”

Firma MES, ‘Tech I’, dinsdag 7 en donderdag 9 t/m zaterdag 11 mei 2019. ‘Tech II’, 14 t/m 16 mei 2019. ‘Tech III’, 21 t/m 23 mei 2019. ‘Tech I, II en III’, van 28 mei t/m 30 mei 2019. Aanvang: 20.30 uur. Locatie: Zaal 3. Meer informatie: www.firmames.nl.

 

‘Een eer dat ik dit mag doen’

Twaalf keer ‘Lanoye’ tijdens Theater Na de Dam

In opdracht van Theater Na de Dam heeft de Belgische schrijver Tom Lanoye een gloednieuwe toneeltekst  geschreven: Verloren Vader.

In twaalf theaters, waaronder speelhuizen van de negen landelijk opererende stadsgezelschappen wordt die op de avond van de Nationale Dodenherdenking gelijktijdig en in een geënsceneerde lezing gepresenteerd. In Den Haag gebeurt dat in de foyer van Theater aan het Spui / Het Nationale Theater.

Op het moment dat hij zijn telefoon opneemt verkeert Lanoye in een juichstemming: hij heeft zojuist zijn tekst doorgestuurd, zijn 24^e theaterstuk en, zo vertelt Lanoye, ‘de 25^e komt in september uit.’

Hij vindt het een eer dat hem deze opdracht, nota bene als Belg, ten deel is gevallen. “Ik ben zo blij dat ik ondanks het vele werk toch ‘ja’ heb gezegd. Deze herdenking is iets waar ik als Belg jaloers om ben om twee redenen: dat een nieuw toneelstuk gelijk in een dozijn steden wordt gelezen, dat is iets unieks in de wereld. Nog belangrijker: dat het een herdenking is van de Tweede Wereldoorlog. Die wordt hier veel minder herdacht. Bij ons komt die maar zeer mondjesmaat op gang, al liggen de deportatiecijfers van mijn woonplaats Antwerpen even hoog als die van Nederland. Nu pas komt hier in Vlaanderen, in België stilaan de waarheid naar boven, over onze oorlogsburgemeester bijvoorbeeld en de razzia’s.”

Lanoye: “Vooral in literair opzicht lopen we achter. Bij jullie is door auteurs als onder meer Marga Minco, Harry Mulisch, Judith Herzberg en Arnon Grunberg de Tweede Wereldoorlog tot het collectieve geheugen gaan behoren. En ook door, bijvoorbeeld, Soldaat van Oranje wordt bij jullie in ogenschouw genomen wat er werkelijk is gebeurd.”

“Bij ons is hierover pas de laatste jaren een groter bewustzijn ontstaan. Wij hebben te weinig literaire documenten die onze oorlogen beschrijven. Het wordt tijd voor een stroomversnelling. Als we twee taalgebieden bij elkaar kunnen brengen, ze zijn al zo klein, dan moeten we dat doen. Ik vind het fantastisch dat ik hier voor gevraagd ben. Door te vergelijken leer je meer. Het is mooi dat ik door deze opdracht, door dit stuk te schrijven mijn eigen geschiedenis beter ben gaan begrijpen.”

Oorlog
Literaire ‘divo’ Tom Lanoye werd onlangs zestig, en ontmoet alom eerbetoon. Allereerst staat hij bekend als romancier, dichter en columnist, maar zijn grootste talent ligt misschien wel in het theater. Veel van zijn stukken zijn nu al klassiek te noemen.

In zijn werk vormt ‘oorlog’ een thematische rode draad. Van het legendarische Ten oorlog (in 2015 door theaterbezoekers, acteurs en regisseurs gekroond tot nummer één van de Nederlandstalige theatercanon) tot Mefisto forever en bijvoorbeeld Atropa.

Hij schreef het Boekenweekgeschenk 2012, Heldere Hemel, gebaseerd op een waargebeurd voorval in de nadagen van de Koude Oorlog: een onbemand Sovjet-Russisch gevechtsvliegtuig stort neer in een Belgisch gehucht.

Verloren Vader, zijn nieuwe tekst, speelt zich af in een havenstad waar een verzetsheld na vijftig jaar naar zijn geboortegrond terugkeert. “Hij wordt op de Bevrijdingsfeesten onthaald als held, maar tijdens een interview met twee jonge journalisten dringen flashbacks zich bij hem op. Hij raakt emotioneel in de knoop met zichzelf bij de afsluitende speech die hij mag uitspreken. ‘Verloren Vader’ is aldus een tekst over afscheid nemen, over de betrouwbaarheid van het geheugen en over vluchten voor de werkelijkheid.”

Tom Lanoye is op 4 mei present in Amsterdam. “Ik ga naar de Dam en daarna naar de schouwburg, waar Gijs Scholten van Aschat als een van de spelers Verloren Vader gaat uitspreken. Ik ben zeer benieuwd naar de opvoeringen van mijn twaalfling in de andere steden, maar ik kan me niet opdelen.” In Den Haag spreken Hein van der Heijden, Vanja Rukavina en Dieuwetje Dir de rollen uit.

kader
Op de avond van de Nationale Dodenherdenking zetten theatermakers en artiesten in heel Nederland zich in om deze dag van extra betekenis te voorzien. Tijdens de negende editie van Theater Na de Dam spelen meer dan tachtig voorstellingen die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog.

In Den Haag, naast ‘Verloren Vader’ in Theater aan het Spui:
– Het Nationale Theater (KS) speelt een nieuwe editie van ‘De Laatste Getuigen’
– HNT Educatie: ‘Over waar de boerderijen stonden’
– Theater aan het Spui: Caribische Verzetsheldenwandeling en Orkater / Sir Duke spelen: ‘Hatta & De Kom’
Firma MES: ‘Maak je over mij geen zorgen’
– De Poezieboys: ‘De Poeziebar’
– In Madorodam is er een kinderherdenking

Meer informatie: www.theaternadedam.nl

De staat van Nederland

Het Nationale Theater pookt vreugdevuren op

De Haagse vreugdevuren. Politiek-maatschappelijk een mijnenveld. Voor Het Nationale Theater juist daardoor een vruchtbare bodem. Vuurwerk gegarandeerd.

Hartje zomer en breaking news: In Duindorp is een illegaal gebouwde vuurstapel omgevallen, met een dode als noodlottig gevolg. Daarbij is ook het lounge terras van pop-up bar Soho Beach House in de as gelegd. En ondertussen blijkt in diergaarde Blijdorp de Haagse man Jan K. zich te hebben opgesloten… in een gorillaverblijf.

Flashback. De handeling verplaatst zich naar eind december 2018, richting Zuiderstrand. Duindorpers richten er, gehuld in jarennegentigtrainingsjacks, een houtstapel op die Babylonische proporties aanneemt. Traditioneel wordt daar op oudejaarsavond de hens in gezet. ‘One team, one mission’, klinkt het eendrachtig scanderend. De afloop is bekend.

Het gegeven van de vreugdevuren, werelderfgoed, vormt voor Het Nationale Theater het aangrijpingspunt voor De Wereld volgens John, een actuele vertelling met de ‘boze witte man’ als lijdend voorwerp. Als entourage dienen naast de vuurstapel plus bijbehorende bouwers en het gememoreerde nieuws van de dag, ook een parade van lokale politici die er als theaterpersonage acte de présence geven (onder hen burgemeester Pauline Krikke) en een lokaal radiostation. Dat doet ‘live’ verslag van de loop van de gebeurtenissen van die dag. En dan is er nog een jonge verslaggeefster die zich met liefde laat verleiden.

De ingrediënten zijn vergaard door regisseur Eric de Vroedt, artistiek leider van HNT. Eerder trok hij met The Nation de sociaal-politieke kaart van de Schilderswijk. Dit keer heeft hij zich begeven in Duindorp, heeft hij zich ondergedompeld in de leefwereld van de ‘gewone’ Nederlander die steeds harder roept zich te storen aan mensen die zijn ‘gave land’ te grabbel gooien. Dat alles op één hoop gegooid en ja, dan wil de vlam echt wel in de pan slaan. Ook in Duindorp kreeg hij, net als toen in de Schilderswijk, in eerste instantie de zenuwen. “Daar, én hier bij Het Nationale Theater liep ik tegen scepsis op. Maar ik heb er aardige mensen ontmoet.”

In De Wereld volgens John keert een aantal oude bekenden terug uit ‘The Nation’, de hitvoorstelling van vorig seizoen, legt de regisseur van toen en nu uit tijdens een voorproefje op wat gaat komen. De meest opvallende onder hen is John Landschot, de populistische volksmenner. De Vroedt: “Als personage is hij in The Nation onderbelicht gebleven. Maar hier krijgt hij zijn eigen show. Hij bestiert een eigen lokaal opererend ‘talkradiostation’. Vanuit zijn studio schakelt hij ‘live’ over naar verschillende locaties en geeft hij inbellers ruim baan.” Als schakelpunt is hij bijna letterlijk ook het scharnierpunt in de voorstelling. De Vroedt stelt zo en passant de rol van de media en de journalistiek nadrukkelijk aan de kaak.

Boos
De Vroedt zegt luidkeels dat hij met De Wereld volgens John het wereldbeeld van de vaak onbegrepen, ongrijpbare en vaak terechtgewezen ‘boze witte man’ beter weet te verwoorden dan dat deze het zelf zou kunnen. “We hebben de ambitie om zijn problemen serieuzer te nemen dan bepaalde populistische politici doen en die daarmee aan de haal te gaan. Er spelen fundamentelere problemen dan zij aangeven en die proberen we uit te spitten.” Is het niet wat vreemd om uitgerekend de boze witte man op een blok te hijsen, hem een podium als vrijplaats te bieden? De Vroedt: “Ik denk niet dat we hem op een blok hijsen. We proberen hem serieus te nemen, te doorgronden en ons in te leven. Dat behoort überhaupt tot de taal van theater.”

In de plot van het stuk wordt beetje bij beetje onthuld waarom Jan K., alias ‘Vlampie’, zijn krachten wil meten met een aap en waarom midden in de zomer een illegaal vreugdevuur moest worden gebouwd. De Wereld volgens John is aldus een licht ontvlambaar toneelstuk, met de voorbije vuurstapels als decor en met de staat van Nederland tot inzet.

De gebeurtenissen rond oud en nieuw lijken Den Haag te splijten. Moedig om er nu al een theatervoorstelling over te presenteren, terwijl een onderzoek over wie en wat er die nacht en de dagen en nachten daarvóór en in welke volgorde is gebeurd , pas over een paar maanden uitsluitsel gaat bieden. En: ís er eigenlijk wel iets misgegaan? Onderwijl bungelt burgemeester Krikke in politiek opzicht al een tijdje.

Het Nationale Theater, De Wereld volgens John, van dinsdag 16 t/m zaterdag 20 april 2019 en donderdag 23 t/m za 25 mei 2019, 20.15 uur, Koninklijke Schouwburg.