Kunstenplan 2021-2024: Literatuur in Den Haag
Eind april ontvouwt een Adviescommissie haar visie op de inrichting van het kunstenleven in de stad. Den Haag Centraal stelt tot dat moment steeds een genre centraal.
Deze week: literatuur. Met Aad Meinderts, voorzitter van ‘prijsuitreiker’ Jan Campert-stichting en Farah Karimi, bestuursvoorzitter van Writers Unlimited.
Ze zijn het, afzonderlijk van elkaar, roerend eens: jammer dat in 2017 het stadsbestuur van Den Haag niet de handen op elkaar wilde zetten voor de sectorbreed gedeelde actie om de eretitel UNESCO City of Literature de stadspoorten binnen te slepen. Even later ging voor smaldeel Nederland de stad Utrecht opzichtig met het voor eeuwig verleende predicaat aan de haal. Terwijl Den Haag toch een prachtige en levendige stad is voor taal en letteren (zie kader), vinden ze.
“Er was een gerede kans geweest. Als stad hebben we een kans voor open doel gemist,” meent Aad Meinderts, die buiten het voorzitterschap van de Jan Campert-stichting ook leiding geeft aan het rijksgesubsidieerde ‘Haagse’ duo Literatuuurmuseum annex Kinderboekenmuseum.
“Met twee toonaangevende literatuurfestivals, drie rijksinstituten en een netwerk van goed functionerende bibliotheken vind ik dat Den Haag trots kan zijn – en dat zelfbewuster mag uitdragen,” zegt Farah Karimi.
Meinderts: “Den Haag is de enige gemeente die nog literaire prijzen met landelijke allure voor het voetlicht brengt. Maar je zou niet steeds moeten hoeven bedelen. Voor het weinige geld dat we als Jan Campert-stichting krijgen zit Den Haag echt voor een briefkaart op de eerste rang.”
Volgens beiden zou Den Haag zich meer op de borst mogen, nee moeten kloppen. Maar lacunes en wensen in het Haagse letterenlandschap zijn er ook. Meinderts: “Den Haag ontbeert het aan een klimaat van uitgevers en schrijvers. Ook ontbreekt een echt debatcentrum.”
Vreemd toch, zo constateert hij, vooral gezien de concentratie van instellingen, van nationale politiek tot stad van vrede en recht; en met onder meer instituten als het Internationaal Gerechtshof, Instituut Clingendael, het Internationale Instituut voor Strategische Studies en ProDemos, huis voor democratie en rechtsstaat. Hij zou graag zelf zo’n debatcentrum optuigen, maar dan samen met andere sterke schouders in de stad.
“De voorbije jaren is het helaas niet gelukt om een Literatuurhuis tot stand te brengen. Daar had het debat rond kunst, politiek en wetenschap een vaste plek kunnen krijgen,” verkondigt Meinderts. Karimi weet ondertussen te vertellen waardoor het voornemen van Writers Unlimited voor de oprichting niet gerealiseerd is: “Het benodigde geld van de gemeente is er nooit gekomen. Dat deel in ons plan van vier jaar geleden werd niet toegekend. Jammer, want het zou de stad sieren om zoiets te hebben.”
Toekomstmuziek
Karimi: “Na 25 jaar ons bestaansrecht te hebben bewezen, moeten we nog altijd additioneel geld bijeen zien te sprokkelen bij fondsen om op een aanvaardbaar basispeil te komen. Soms krijg je in december te horen of een projectaanvraag is gehonoreerd – maar al een maand later vindt het festival plaats. Daarom hebben we méér aangevraagd. Het gaat erom dat we de basisactiviteiten financieel goed rond kunnen krijgen. En als je onze prestaties serieus neemt, moet dat geld erbij. Bij ons krijgen medewerkers al wel een eerlijke beloning, dus dat zit wel goed. Wel werken we veel met freelancers. Dat is niet ideaal. Je ziet in deze coronatijd dat zich dat nu acuut wreekt.”
Writers Unlimited gaat de alreeds ingezette samenwerking met de Cultuurankers en de (wijk)bibliotheken de komende Kunstenplanperiode versterkt voortzetten. “Ik hoop dat die innovatie gehonoreerd gaat worden.”
Voor de Jan Campert-Stichting, vertelt Meinderts, blijft de kerntaak het toekennen van de prijzenregen. “Dat is het hart. We geven er een jaarboek bij uit, organiseren jaarlijks een symposium en willen in de toekomst o.a. online lesmateriaal ontwikkelen. Dat is geen kerntaak nee, maar voor een deel ligt daar wel ons hart.”
Van de uitreiking maakt de stichting uit verschillende motieven graag een feest, in de vorm van het Schrijversfeest, georganiseerd door Writers Unlimited. “Zo’n feest kost nu eenmaal geld. Maar we hebben verder geen organisatie, nul werknemers. Ieder jurylid dat ook bestuurslid is, krijgt 500 euro per jaar en 75 euro voor het bijwonen van een vergadering.”
Writers Unlimited is de afgelopen edities bibliotheken ingetrokken en is nadrukkelijk de samenwerking gaan opzoeken met de Cultuurankers, het stelsel van wijktheaters in de stad. “Het is voor ons én voor de stad belangrijk dat zij meer geld krijgen toebedeeld. Het zou goed zijn juist daar te investeren, en niet alleen in prestige-instellingen als Amare.”
Karimi gaat ook voor diepere samenwerking, binnen de sector, maar ook met de gemeente. “Niet tegenover maar naast elkaar staan,” zegt ze, “het gesprek met elkaar durven aangaan.”
Systeem
Dat een ‘Kunstenplan’ de polsslag van de tijd weergeeft, acht Meinderts juist. Het veld moet in beweging zijn, vindt hij, “en er moet ruimte zijn dan wel gemaakt worden voor de toestroming van nieuw bloed.”
Ook vindt hij het logisch dat de gemeenteraad iedere zittingstermijn eigen accenten legt. Al pakken de beleidsthema’s niet altijd handig uit, zegt hij: “Als Jan Campert-Stichting kunnen we mondjesmaat voldoen aan de roep om meer educatieve activiteiten. Een grote uitbreiding van taken impliceert een organisatie die veel geld kost. Ik ben daar niet voor.”
Karimi vindt het concept van het Kunstenplan onontkoombaar. “Zo’n systeem geldt ook voor onder meer ontwikkelingssamenwerking,” zegt ze, al heeft het concept voor- en nadelen. “Maar dat geldt voor ieder willekeurig ander systeem. Zolang je de beoordeling goed organiseert, is het oké.”
Maar juist daar wringt de schoen: anders dan Rotterdam en Amsterdam heeft Den Haag geen vaste Kunstraad maar benoemt zij iedere vier jaar een commissie van vakspecialisten. Karimi: “Daarbij komt altijd weer de vraag op of de commissie voldoende ‘feeling’, affiniteit en continuïteit in huis heeft. In Den Haag is het wat dat laatste betreft dus niet zo.”
Potlood
Het ophanden zijnde advies ten aanzien van de Jan Campert Stichting is door de Adviescommissie alreeds met potlood opgesteld. Het is Meinderts en anderen die een aanvraag hebben ingediend, verleden week ter hand gesteld, vertrouwelijk weliswaar, met het verzoek inhoudelijke misverstanden uit de weg te ruimen. Dat wil zeggen: het tekstdeel, niet de financiële weerslag.
De vraag blijft dus open of er straks door de gemeente Den Haag daadwerkelijk boter bij de vis wordt – of kan worden geleverd – ook gezien onbestendige coronatijden. “De afspraak met de commissie is dat we er niks over zeggen,” blijft Meinderts als de spreekwoordelijke oester. “Wat mij betreft kan Den Haag het zich niet veroorloven de prijzen níet uit te reiken. Maar het kan wel altijd anders, en het is geen vanzelfsprekendheid.”
Ook Karimi is desgevraagd niet te vermurwen over de concept-tekst. Ze is trouwens druk doende met de opvolging van grondlegger Ton van de Langkruis als directeur van Writers Unlimited. “Er zijn goeie kandidaten en gesprekken. Ik heb hoop op een snelle benoeming.”
kader
Literatuurmuseum naar Tournooiveld?
Aad Meinderts wil met ‘zijn’ Literatuurmuseum / Kinderboekenmuseum graag richting Museumkwartier verkassen. “Dat zou daar een waardevolle toevoeging zijn.” Het museum trok vorig jaar 123.000 bezoekers. Hij heeft zijn oog daartoe laten vallen op het pand van de voormalige Staal Bankiers.
kader
Literatuur in Den Haag
Het aanbod aan ‘Nederlandse letteren’ in Den Haag is groot en veelzijdig. De hofstad geldt als nationale bewaarplaats. Het reikt van instellingen die nationaal van betekenis en betaald zijn zoals het Literatuurmuseum, het Kinderboekenmuseum en de Koninklijke Bibliotheek tot Museum Meermanno, dat het tastbare boek belicht.
Ook zijn er jaarlijks terugkerende, uit de gemeentepot betaalde, publieksfestivals als Crossing Border en Winternachten. Het Kinderboekenmuseum organiseert jaarlijks de Kinderboekenparade. Met Boekids is er jaarlijks een literatuur- en taalfestival voor de jeugd. Studio B, gebiedsonderdeel van de Centrale Bibliotheek, is er voor literaire verdieping en debat. Een fijnmazig netwerk van bibliotheken fungeert daarbij als leeshoek en ontmoetingsplaats.
In Den Haag worden literatuurprijzen van nationale betekenis uitgereikt door de Jan Campert-Stichting. Het Literatuurmuseum organiseert o.a. de P.C. Hooftprijsuitreiking in Den Haag. Met ‘Extaze’ heeft Den Haag een maandelijks literair tijdschrift, met het Haags Dichtersgilde een groep dichters binnen de stadspoorten en met Branoul heeft de stad een theater dat het literaire boek centraal stelt. Het Louis Couperus Museum biedt inzicht in werk en leven van de schrijver.
kader
Jan Campert-Stichting
De Jan Campert-Stichting in Den Haag werd in 1947 opgericht ‘ter blijvende herdenking van de strijd der Nederlands letterkundigen in de jaren 1940-1945 tegen de Duitse bezetting’. De stichting streeft bevordering van de Nederlandse letterkunde na door de toekenning van literaire prijzen, met naast de Jan Campert-prijs ook de F. Bordewijk-prijs, de Nienke van Hichtum-prijs en de Constantijn Huygens-prijs. Daarnaast houdt de Jan Campert-Stichting elk jaar een symposium.
Subsidie 2019: € 91.094
Aangevraagd jaarlijks bedrag 2021-2014: € 117.100
Omvang organisatie: 0 fte (jury/bestuur verricht vrijwilligerswerk)
Aantal bezoekers 2019: 550
kader
Writers Unlimited
Writers Unlimited brengt sinds 1995 schrijvers en journalisten, denkers, dichters en publiek jaarlijks samen in het internationale festival Winternachten, in maandelijkse programma’s in de Centrale Bibliotheek aan het Spui en in tournees over de hele wereld. Writers Unlimited begon als een ontmoeting van schrijvers uit Nederland en Indonesië, later aangevuld met Suriname, de Antillen en Zuid-Afrika.
Subsidie 2019: € 226.357
Aangevraagd jaarlijks bedrag 2021-2024: € 285.000
Omvang organisatie (fte): 2 fte. ZZP’ers: 1,3 fte.
Aantal bezoekers 2019: 6.720
Activiteiten 2019: 4-daags Winternachten festival met 17 programma’s; B-Unlimited/Writers Series in Centrale Bibliotheek met 14 programma’s;
Extra kader
Cultuursector Den Haag luidt noodklok
De cultuursector wil dat het kabinet snel gaat investeren in een overbruggings- en garantiefonds. Het steunpakket van het kabinet en de nu gepresenteerde aanvullende maatregelen bieden de sector onvoldoende soelaas.
Ook in Den Haag wordt de situatie voor hen met de dag nijpender. Wethouder van Cultuur Robert van Asten stuurde vrijdag in de avond (!) een ‘Corona-update #3’ uit. In de nieuwsbrief legt hij uit hoe Den Haag instellingen tegemoet kan komen. Ook steekt hij ze een hart onder de riem: ‘Het digitale cultuuraanbod is in een stroomversnelling geraakt en daar ben ik blij om. Goed dat jullie op een creatieve manier contact houden met het publiek, bijvoorbeeld via social media, online voorstellingen en rondleidingen via Instagram.’
Intussen heeft cultuurwethouder Robert van Asten (D66) bekendgemaakt dat de gemeente Den Haag het budget voor cultuur met 2,7 miljoen gaat verhogen. Daarmee wordt het exploitatietekort van het cultuurpaleis Amare op het Spuiplein betaald.
Eric Korsten 