Kind van de rekening

Het Nationale Theater speelt altijd: Ademen

Tienduizend ton CO-2 extra de lucht in. Hoeveel olifanten in de atmosfeer zijn dat? Maar dat is wel de consequentie, ultimo doorgerekend als je ‘een kind neemt’. Moet je dat dan wel willen? Na wat vijven en zessen over het nut van twijfelen volgt een gloedvol ‘ja’. Want goed volk zijn ze, vinden ze van zichzelf.

‘Ademen’ is er eentje uit de reeks ‘Het Nationale Theater speelt altijd’. Het zijn stuk voor stuk ‘wendbare’ voorstellingen, geboren uit nood, om ‘corona’ het hoofd te kunnen bieden – maar toch vooral ook om in staat te zijn het publiek weer te kunnen ontmoeten en te spelen.

De serie bestaat hoofdzakelijk uit stukken die voor een kleine bezetting, voornamelijk monologen met nu en dan uitstapjes naar tweegesprekken. Het gaat daarbij ook meest om teksten die hier in Nederland niet vaak gespeeld zijn, zoals deze van de 39-jarige Duncan Macmillan. Hij is hier vooral bekend van ‘People, Places and Things’ dat vorig jaar door Toneelgroep Oostpool tot een theaterhit uitgroeide. Voor haar hoofdrol kreeg Hannah Hoekstra toen de Theo d’Or. Het Nationale Theater speelt overigens twee van stukken van zijn hand in hun ‘corona’serie: ‘Every Brilliant Thing’ en dit ‘Ademen’.

We zijn getuige van de verhouding tussen een jonge vrouw en een jonge man. De ‘zij’ is een glansrol van een excellerende Mariana Aparico Torres; de ‘hij’ een zeer op dreef zijnde en geolied spelende Bram Suijker die zich in zijn rol van man dapper staande houdt om haar vulkanisaties het hoofd te bieden. Ze spelen in een kaalgeslagen decor met op de zwarte vloer een cirkel die in krijsend wit ostentatief is uitgetekend, kortom: we zijn in een strijdperk beland.

So far, so good. Nothing new, zelfs. Maar gaandeweg ontspint zich buiten een ‘battle of the sexes’ ook een strijd tussen twee mensen. Wat de tekst vooral zo sterk maakt is dat elke ademteug die ieder van de twee maakt, minutieus en met veel gevoel voor humor is opgetekend en navoelbaar gemaakt. ‘Het gaat wel om het scheppen van een mens dat we hier liggen te doen’, roept zij als de kogel door de kerk is en het onomkeerbare besluit ten uitvoer moet worden gebracht.

In up tempo en fascinerend door Aparicio Torres en Suijker gespeelde dialogen, nu en dan gas terugnemend voor een tijdsprongetje, dan weer accelererend als ze elkaar uitdagen, fileert Macmillan genadeloos het leven op deze planeet, brengt dat terug tot overwegingen tussen een modern stel van man en vrouw. Met vooral de beweegredenen en aarzelingen van de vrouw die in het stuk de boventoon voeren. ‘Ze moet boos zijn, én intelligent én gekweld én ambitieus. Dat allemaal’, zei Duncan Macmillan over de vrouw in ‘Peoples, Places and Things’ in een interview met de Volkskrant, ‘én vrouw’. Zo ook hier.

Voor een regisseur ligt de moeilijkheid er ondertussen in om de spanningsboog van dit twee uur durende gevecht dat al voortdurend op het scherp van de snede gevoerd wordt, desalniettemin strak te houden. Door het spel van haar spelers te temporiseren weet regisseur Noël Fischer, tevens artistiek leider van HNTjong, op de loer liggende eenvormigheid en eentonigheid te mijden – al laat het slot desondanks wat lang op zich wachten. Toch toont ze met ‘Ademen’ eens te meer aan dat ze buiten spektakelstukken voor de hele familie in de grote schouwburgzaal, ook stukken voor volwassenen aankan, en dat ondanks (of juist dankzij) een noodgedwongen sober en beperkt toneelbeeld.

‘Ademen’ is een toneelstuk voor iedereen, dat vooral voor ieder zout- en peperstel dat overweegt  om ‘kinderen te nemen’ zou moeten zien. Want gegrepen uit het leven.

www.hetnationaletheater.nl

Advertentie

Muziek zien, jongleren horen

Korzo met muzikaal circus in Cirque Mania #10

Twee keer per jaar maal vijf, dat maakt tien! ‘Cirque Mania’ heeft een jubileum te vieren, ook al is het programma uitgedund. “Maar we hebben wél twee premières van Nederlandse bodem.”

Door Eric Korsten

De 10e editie, een jubileum dus. “Dat had ik me wel iets anders voorgesteld,” reageert programmeur Daphne van Iperen van Korzo Theater. “Want door Corona kunnen we maximaal 55 bezoekers toelaten, en onze twee theaterzalen kunnen we helaas niet gelijktijdig of vlak na elkaar programmeren, daar is onze foyer te smal voor.” Dus is het programma flink uitgedund naar slechts twee verschillende voorstellingen – die dan wel meerdere keren op een dag of avond spelen.

In de vijf jaar dat het festival bestaat heeft ‘het nieuwe circus’ vaste grond onder de voeten gekregen, ook landelijk. Van Iperen: “Het nieuwe circus? Dat is hoe je verder gaat dan de truc, circus als middel tot verwondering, als nieuwe taal.’ Het genre wordt nu ook als volwaardig genoemd door de Raad voor Cultuur, er zijn meerdere gezelschappen toegetreden tot de meerjarige subsidie van het Fonds Podiumkunsten en de oprichting van de Circuscoalitie, somt ze als gerealiseerde verworvenheden op. “En voorjaar 2021 gaan de eerste talenten van de coalitie waarin wij als Korzo naast een aantal andere circusinstellingen participeren, onder de noemer ‘The Great Catch’, op tournee met een triple-bill. Er is dus best veel bereikt de afgelopen jaren.”

Programma
“Uitgedund, jawel, maar we hebben wél twee premières van Nederlandse bodem in huis. Zo draait de ‘opening night’ op vrijdag om de muzikale circusvoorstelling ‘Sounds Like Juggling’ van componist Arthur Wagenaar en jongleur Guido van Hout.

“Ik ben mijn hele leven, naast muziek, gefascineerd door jongleren en het circus; ik jongleer zelf ook,” vertelt Arthur Wagenaar. Daphne: “Arthur is componist, maar ook uitvinder van muziekinstrumenten. Hij heeft speciaal voor deze voorstelling instrumenten ontwikkeld waarmee je kunt jongleren.”

“Of, andersom gesteld,” licht Wagenaar toe, “jongleerobjecten die geluid voortbrengen. Voorbeeld? Ballen die ratelen en rammelen, een speaker die we in een bal laten rondvliegen. De bewegingsenergie van de bal wordt door sensoren omgezet in klank.”

Ze staan straks met zijn vieren op het podium, vertelt hij. “Guido is een zeer muzikale jongleur, gespecialiseerd in ritmische patronen. Daardoor zijn we een perfect team. Twee van ons zijn opgeleid in het circus en twee in de muziek. Maar in de voorstelling doet iedereen alles en worden muziek en jongleren één. Zie ons als een slagwerkensemble dat zelfgebouwde instrumenten door de lucht laat vliegen. Er zijn ook ratelende ballonnen en zoemende stokken.” Alles knettert, zoemt, tikt, bonkt, botst, valt en vliegt. “Wat je hoort krijg je te zien – en vice versa. Als ik een ritme of een patroon speel met bijvoorbeeld een rode en een gele bal, dan kan je de muziek als het ware zien en het jongleren horen. De kunst is om balans te vinden tussen oog en oor, het moet er goed uitzien en ook goed klinken. Het wordt een muzikaal circus, een speeltuin waarin wij ook zelf kunnen ontdekken.”

Op zaterdag en zondag speelt de andere première, de nieuwe voorstelling ‘JACK’ van Benjamin Kuitenbrouwer (alias Monki) in samenwerking met het Amsterdamse circuscollectief TENT.

Korzo Producties, ‘Cirque Mania #10’, vrijdag 25 en zaterdag 26 september, diverse aanvangstijden, Korzo Theater. Meer informatie: www.korzo.nl en www.soundslikejuggling.nl.

‘Blij dat we weer van start zijn’

Rijswijkse Schouwburg viert dertig jaar

‘30 jaar!’, wapperen de banieren je vanaf de voorplecht van de Rijswijkse Schouwburg fier tegemoet. Geen uitgesteld feestje, maar toch eventjes pas op de plaats. De nieuwe tweekoppige leiding trad op 1 maart aan en kon vrijwel meteen daarna op slot, om drie maanden later weer vol aan de bak te gaan.

Even wisselen ze een blik van verstandhouding, zetten het vervolgens op een dun, enigszins ingehouden en besmuikt lachen. Of ze al onder alle commotie van corona al wat aan elkaar gewend geraakt zijn, zo luidde de vraag. Hoewel de tweekoppige, vrouwelijke directie al een half jaartje opereert, is er nauwelijks nog gelegenheid geweest om samen ook maar een wijntje te drinken in de ruime foyer van ‘hun’ Rijswijkse Schouwburg, zo vatten algemeen directeur Renée van Ingen en artistiek directeur Shirley Constapel hun onderlinge werkrelatie samen. Want welgeteld een paar dagen na hun start als leidersduo gooide corona ook in Rijswijk roet in het eten en werd er vooral ‘gezoomd’. En het lijkt erop dat het nietige maar machtige smetstofje nog wel even een blijvertje is.

“We moesten in maart eerst alles annuleren,” kijkt Constapel terug tijdens het gesprek dat in de foyer plaats heeft. “Niemand kon immers voorzien hoe het verder zou gaan – en nog altijd is dat zo. in juni konden we vervolgens van voren af aan weer opnieuw beginnen aan de programmering voor 2020-2021, ook al voelde dat soms als hordeloper met een blinddoek voor.”

Dat hadden ze bij hun aftrap natuurlijk wel even anders voor ogen, met het feestelijke dertigste seizoen van de Rijswijkse Schouwburg in aantocht. “Maar we zijn blij dat we weer van start zijn, dat we ons publiek bij wijze van spreken vanouds met open armen kunnen ontvangen, en dat we in staat zijn dat te doen met een volwaardig en breed programma van zo’n honderdvijftig uiteenlopende voorstellingen.”

De inderhaast gefabriceerde seizoensbrochure laat musical (o.a. het Rijswijks Jeugdtheater) en jeugdtheater zien, toneel (o.a. Saskia Temmink met ‘Doet Sneeuw Pijn’ en Toneelgroep Maastricht), cabaret (o.a. Eva Crutzen en Wim Daniëls) en muziek (o.a. Stef Bos en Dennis van Aarssen) .

Elan
Met het koppel Ingen-Constapel is nieuw elan de Rijswijkse Schouwburg binnengestroomd, al is dat dan nu misschien niet meteen volledig toonbaar noch te verzilveren als gevolg van de beperkende bestaande beperkende maatregelen. Maar de geestdrift is er welzeker en laat zich intussen al aflezen aan de vondst van onder meer het uit nood geboren ‘klapstoelcabaret’ dat begin september een plaats heeft gekregen in de buitenlucht, pal aan de kade van de lommerrijke, rustieke vijver die aan de schouwburg grenst. In de toekomst krijgt dat initiatief wellicht een vervolg. Maar het enthousiasme is ook zichtbaar in workshops die worden aangeboden en aan de deelname aan de Week van de Eenzaamheid, een project waarin ouderen met bussen eerst opgehaald en daarna thuisgebracht worden bij een bezoek aan de Generaal Spoorlaan, vestigingsadres van de schouwburg. “Maar nog het meest kun je het afmeten aan ons filmtheater, een gloednieuw initiatief,” zegt Renée van Ingen.“De grote zaal wordt op gezette tijden omgetoverd tot bioscoop: het Rijswijks Filmtheater. Er zijn filmklassiekers en recente kaskrakers geboekt als ‘Joker’, ‘The Lion King’, ‘Jaws’, en ‘Aladdin’, maar in de toekomst willen we in de programmering een steviger verankerde plek voor film gaan inrichten en ook breder op filmtitels programmeren.”

Reuring
“We willen veel meer mensen over de vloer, meer reuring teweeg brengen. We gaan dat doen door meer om de voorstellingen heen te organiseren, denk daarbij aan voor- en nagesprekken en bijvoorbeeld ontvangsten in de foyer. Want daar hebben we flink de ruimte. Maar voor meer reuring is het nu natuurlijk wel een lastige tijd.”

Laat ze daar in Rijswijk maar lekker schuiven. De eerste stappen op weg naar een nieuw profiel zijn gezet. En voor Hagenaars die een bepaalde voorstelling om welke reden dan ook in eigen stad hebben gemist of de rust en ruimte van de Rijswijkse Schouwburg prefereren is de ‘streekschouwburg’ natuurlijk een fijne plek om bij de hand te hebben, ook al is dat dan in eerste instantie misschien als ‘overlooptheater’. Meer informatie: www.rijswijkseschouwburg.nl

Vonkenregen

Het Nationale Theater brengt ‘Spoonface’

Wondere waarnemingen, wondere gedachten. Met Spoonface is er opnieuw een pareltje toegevoegd aan de geregen theaterketting die ‘Het Nationale Theater speelt altijd’ is gedoopt, de reeks wendbare voorstellingen, merendeels solo’s, dit voorjaar geboren uit de drang om weer te kunnen spelen en het publiek op te kunnen zoeken, en ondertussen het hoofd te bieden aan beperkende maatregelen die het theater toen al – en voorlopig nog wel eventjes parten blijven spelen.

Spoonface, kind nog, is dol op opera, droomt ervan als spreekwoordelijke diva ‘met van die tieten en alles’ op het podium te staan en daar te worden toegejuicht. Ze vindt het belangrijk schoonheid door te geven. Droevige dingen zijn het mooist van al, meent ze. ‘En ik zou het doodgaan zingen en er zou een prachtig stukje schoonheid in de wereld zijn.’

Voluit is haar naam Spoonface Steinberg. Behalve jong is ze lichtelijk autistisch aangelegd en blijkt ze een logaritme in haar ‘hersen’ voor combinanten van reeksen cijfers, getallen en data. Ze groeit op in een ontwricht jong gezinnetje en haar gezichtje is als de bolle kant van een lepel die je voor je houdt. Kind als ze is, heeft ze ook nog eens, zo verwoordt ze het zelf, ‘kanker opgelopen’.

De tekst voor Spoonface Steinberg vloeide in 1997 uit de pen van de Britse toneel- en scenarioschrijver Lee Hall (1966). Zijn script is aanvankelijk ingezet als hoorspel, bij BBC Radio 4. Meest bekend is hij van Billy Elliot (2000). Jibbe Willems heeft voor Hall’s eenvoud bijzondere en gedenkwaardige lichtvoetige woorden en zinnen in het Nederlands weten te vinden.

Tien jaar geleden waagde regisseur Noël Fischer zich bij jeugdtheatergezelschap BonteHond aan de tekst, liet die toen opvoeren door een drietal, onder wie Eva Zwart. Voor haar rol als Spoonface kreeg Zwart destijds een Gouden Krekel voor meest indrukwekkende podiumprestatie 2010. De productie als geheel verwierf toen het predicaat Zilveren Krekel als meest indrukwekkende productie 2010.

Nu dus als solo, bij HNT door Soumaya Ahouaoui, die de tics en dwarse gedachtegangen van Spoonface integer gestalte geeft. Eerder speelde zij onder meer bij DOX en maakte deel uit van de cast van Melk & Dadels. Begin dit kalenderjaar trad ze toe tot het tableau van het Haagse toneelgezelschap, waar ze in de marathon Leedvermaak aan zou treden.

Buiten alle ellende (teveel?) die Hall in één persoon heeft samengebald in Spoonface, weet Ahouaoui van haar meer dan een bij voorbaat door een overdaad aan sympathie gedragen personage te maken: Ze ziet nuchter en wel haar situatie onder ogen, ze registreert, maar schept toch ook diepte in het leed van haar personage, en vertolkt dat integer, precies & nauwgezet en ook zeer navoelbaar de gloedvolle filosofische ‘touch’ die Hall in het stuk heeft gelegd. Uiteindelijk is Spoonface een verhaal over hoop.

‘Toen de wereld werd gemaakt, maakte god hem van magische vonken – alles dat er is, is allemaal gemaakt van magische vonken – en alle magische vonken gingen bij de dingen naar binnen – diep van binnen en alles heeft een vonk – alleen is het nogal lang geleden dat het gemaakt is en nu zitten de vonken heel diep van binnen en het hele punt van levend zijn – het hele punt van leven is die vonk te vinden.’ (…) ‘Je vindt betekenis als je de vonk vindt – dat werkt net als elektriciteit – je begint te gloeien als een gloeilamp en je fonkelt als de vonken en dát is de betekenis – niet zoals een antwoord of een uitkomst of zo iets – het is gloeien – je moet de vonken binnenin je vinden en ze vrij laten.’

De ontroering die uit tekst en de voorstelling spreekt is natuurlijk ook de verdienste van Noël Fischer die, na eerdere spektakelregies voor de grote zaal, zoals familievoorstellingen als Pluk van de Petteflet, De Vrekkin, Revolutions en het door toedoen van corona afgelaste Trojan Wars, hier en nu bewijst dat ze ook prachtig en meer uit de voeten kan op de vierkante meter. Binnen ‘Het Nationale Theater speelt altijd’ regisseerde ze overigens buiten Spoonface ook U bent mijn moeder en Liefdesverklaring (Antoinette Jelgersma).

Spoonface is al met al een vonkende voorstelling, om bij te janken, om van te janken – in de goede zin van het begrip. Een openbaring zo u wilt, die op de beste momenten regelrecht kan wedijveren met de eenvoud en de filosofische nederigheid die spreekt uit Le Petit Prince: dat je innig treurt om iemand die er ooit niet meer zal zijn, maar dat gegeven voor lief neemt omdat je je werkelijk en diep met iemand verbonden voelt.

Gezien op vrijdag 18 september 2020 in Theater aan het Spui, Den Haag. Meer informatie: www.hetnationaletheater.nl.

Jongens van de bodem

Saman Amini speelt een ‘Onvoorspelbaar Verleden’

Nu eens bitterzoete blues, dan weer slaat hij je om de oren met scherpe raps of melancholisch aandoende, licht betoverende liedjes. Saman Amini maakt met ‘Onvoorspelbaar Verleden’ een gezongen vertelling over hoe het verleden opspeelt.

“Regelmatig spelen in mijn familie- en vriendenkring trauma’s op,” vertelt theatermaker, rapper en acteur Saman Amini als hij het heeft over het allereerste vertrekpunt voor zijn nieuwe voorstelling. “Ook periodes van depressiviteit komen onder hen relatief vaak voor. Daarom wou ik hen een hart onder de riem steken door een voorstelling te maken voor mensen die hiermee worstelen.”

Maar nadat hij op een dag de documentaire ‘Gewoon Boef’ over zijn collega-artiest en rapper had gezien, besloot hij elementen van diens levensverhaal daarin te verweven. “Ik was erg onder de indruk van die documentaire. Boef is door de buitenwacht te vaak blindelings veroordeeld, terwijl hij na een verschrikkelijke jeugd als jonge jongen aan zijn lot werd overgelaten.”

Hij noemt Boef ‘een jongen van de bodem’. “Verlaten door ouders en alles en iedereen heeft hij toch kans gezien en de energie gevonden om iets ongewoons van zijn leven te maken.”

En zo kwam Amini ertoe een combinatie te smeden die beide aspecten bindt. En om die vervolgens, eerst in zijn hoofd, daarna op de toneelvloer, vorm te geven in de figuur en het fictieve personage van Amir. Geen alter ego, beklemtoont hij. “In de personages van mijn eerdere producties ligt zeker veel van mezelf,” bekent hij. “Maar dit gaat over een verlaten jongen uit een achterstandswijk, niet over mij – al zit in elke scène ook steeds iets herkenbaars vanwege mijn achtergrond als vluchteling uit Iran. Voor mij is dit een ode aan jongens van de bodem.”

“Veel van onze beweegredenen zijn gebaseerd op littekens uit het verleden,” doceert hij. “Om dat te durven inzien en innerlijk te durven veranderen ondersteunt verbinding met de ander, met familie, met vrienden en met de samenleving waarin wij leven. Dat is de essentie van ons bestaan.”

Straatschoffie
Amir. Een geboren straatschoffie. Deze ‘jongen van de bodem’ is aan het toppunt van zijn carrière als zanger aanbeland. Maar hij raakt compleet van de wereld losgezongen en op een kwaaie dag drinkt hij zich coma. Daarop moet hij voor de rechtbank van het hiernamaals verschijnen. Daar gaat hij geloven in het slechte beeld dat anderen van hem schetsen.

Amini: “Het verleden komt Amir halen. Hij wordt ervan beschuldigd een slecht mens te zijn. Maar uit de verdedigingslinie die hij zelf optrekt komt een ander beeld naar voren, dat niet langer schuilgaat achter het label dat hem door anderen tegen wil en dank is opgeplakt. Het wondere van theater is nu, zegt Amini, “dat de loutering die hij doormaakt real time kan plaatsvinden.”

Het geheel is tragikomisch van aard, een genre dat hij in de vingertoppen heeft, en bestaat voor een derde uit liedjes. “Die zijn een verlengde van wat Amir de rechters vertelt.” Het grootste bestanddeel  bestaat uit tekst. Die schreef Amini met artistiek partner Nima Mohaghegh. Vorig jaar wonnen ze samen de Toneelschrijfprijs. Ook zijn er beeldanimaties gemaakt met het team waarmee hij vorig jaar een Edison-nominatie in de wacht wist te slepen.

Toch is het dit keer ook allemaal net eventjes anders voor Amini. “We staan nu met twee op de vloer,” vertelt hij. “Arie de Mol speelt de rol van aanklager.” De Mol schreef ook aan de tekst mee en werkt al jaren samen met Amini, zo was hij verantwoordelijk voor de eindregie van ‘A Seat at the Table’. “Arie en ik zijn twee verschillende verschijningen. Hij is een lange witte man van vijftig met een volks uiterlijk, ik ben een klein, breed mannetje van dertig met een Midden-Oosters uiterlijk.”

Saman Amini / Black Sheep can Fly ism Theater Utrecht: ‘Onvoorspelbaar Verleden’, woensdag 23 en donderdag 24 september 2020 (try-outs), 20.15 uur, Theater aan het Spui. Meer informatie: https://blacksheepcanfly.nl.

Verliefd – en toch verdeeld

Relatiedrama op kruispunt van liefde en politiek

Toneelgroep Oostpool en Het Nationale Theater bundelen de krachten in ‘Skylight’. Regisseur Jeroen de Man maakt een realistisch huiskamerdrama en keert en passant de traditionele man-vrouwverhoudingen om.

Ouwe vent met jonge meid? Andersom kan dat net zo goed. Niet dan? Regisseur Jeroen De Man laat op de schouwburgvloer zien hoe zijn doorgevoerde ‘genderwissel’ uitpakt met ‘Skylight’, een successtuk uit 1995 van de Brit David Hare. Hij schreef het met een man als succesvolle ondernemer en de vrouw als jonge minnares en een van zijn werknemers. De Man heeft die rollen nu precies omgedraaid.

Het startpunt: Als gearriveerd restauranttycoon is Eva multimiljonair. Tom, dertig jaar jonger dan zij, was ooit haar geheime minnaar maar ook een van haar werknemers, aangesteld door haar echtgenoot. Toen onverhoeds hun affaire aan het licht kwam hield hij voet bij stuk (‘Echte liefde is geheime liefde’) door daarop meteen zijn biezen te pakken. Hij vatte een baan op als schoolleraar en betrok een appartementje drie hoog achter waar hem alleen een dakraam uitzicht op de wereld biedt. In ‘Skylight’ zijn we zo’n drie jaar na dato getuige van de avond dat hij aan huis plotsklaps bezoek krijgt van Eva. De twee raken verknoopt in een strijd tussen wederzijds verlangen en tegengestelde maatschappelijke idealen. In de kern is ‘Skylight’ een verhaal over hoe de liefde botst.

In de realistisch nagebootste woning van Tom hangt het behang in repen aan de wand, oudere onder nieuwere, doet een bananendoos dienst als sidetable en moet een straalkacheltje dat met een kabelhaspel is aangesloten op het elektriciteitsnet zo goed en kwaad het lukt de ruimte verwarmen. Smartphone en sociale media heeft hij afgewezen, leest geen kranten meer en houdt zich staande door zich naast zijn sloeberbestaan vast te klampen aan zijn verworven ideaal: leerlingen tot zelfstandig denkende wezens maken. Eva maakt haar opwachting in zijn woning gestoken in een hip rozerood ensemble. Daar is ze gebracht door haar chauffeur (‘Frank is geen mens, maar een man met een baan’), die in de dienstauto blijft.

De Man verplaatst de tekst regelmatig naar de tegenwoordige tijd. Eva heeft snedige oneliners paraat over bijvoorbeeld ‘co-creation’ en ‘mindfulness’; terwijl hij verwijst naar onder meer een steekpartij die op zijn school heeft plaatsgehad. Gaandeweg ontaardt de ontmoeting in scherpe dialogen, komt het tot een confrontatie waar juist toenadering was bedoeld. Die confrontatie is keihard en onverbiddelijk, prachtig gespeeld door een schitterend en expressief op dreef zijnde Marie Louise Stheins en meer ingetogen door Chiem Vreeken. Hier toont zich ook het vakmanschap van De Man, die de prestaties van zijn acteurs steevast tot grote hoogten weet te stuwen: zij mag vlammen, hij mag schuren. Inderhaast zou je nog vergeten dat ook haar dochter lijfelijk in het stuk op de proppen komt, in wat je wellicht een proloog en epiloog zou kunnen noemen.

De omkering van rollen biedt echter en helaas maar beperkt meerwaarde. En ook de pro- en epiloog bieden uiteindelijk weinig dieptewerking.

En zo is ‘Skylight’ is vooraleerst een exempel van de typisch Engelse toneeltraditie waarin acteurs mogen flonkeren. Daar komt bij dat de tekstbewerking van De Man geregeld wat wijdlopig is. Een door De Man gemaakte vergelijking met het aloude ‘Who’s afraid of Virginia Woolf?’ is met dit stuk niet aan de orde. Wel is het te beschouwen als een fel realistisch huiskamerdrama waarin zichtbaar wordt hoe de kloof tussen man en vrouw, en tussen vertrouwen en verlangen uiteindelijk onhoudbaar is voor maximale en duurzame aantrekkingskracht.  

Ten slotte: Er is voor dit stuk een dubbele cast samengesteld. Enerzijds om mogelijke ziektegevallen in de spelersgroep op te kunnen vangen, anderzijds om meerdere keren per dag te kunnen spelen. Het kan dus gebeuren dat u een andere cast te zien krijgt dan hierboven beschreven.

Toneelgroep Oostpool & Het Nationale Theater, ‘Skylight’, gezien op zaterdag 12 september 2020 te Arnhem. Van dinsdag 22 t/m donderdag 24 september 2020; en dinsdag 6 t/m vrijdag 9 oktober 2020 in de Koninklijke Schouwburg, 20.15 uur. Meer informatie: www.hnt.nl 

Marie Louise Stheins en Chiem Vreeken schitteren in ‘Skylight’ | Foto: Sanne Peper

Tijdsleegte

Het Zuidelijk Toneel / A Two Dogs Company / ACT: Johan Leysen spelen Beckett

De armoede van de moderne mens – op ware grootte

Daar staat hij dan. De mens. Diersoort. Gekeerd in zichzelf. Oud al. Gevaarlijk balancerend en verkerend op de rand van verdwijning. Dood zoals de levenden. Nog één keer treedt hij in contact, in gesprek met zichzelf. Moet hij gaan of moet hij blijven? Waarom is hij überhaupt gekomen? Waarheen, waarvoor?

Je kunt het opgeroepen beeld inktzwart noemen – en dat komt dan mooi overeen met de scenografie. Een uitgekleed toneelbeeld met alleen hier en daar een vijftal stapels verhuisdekens, een lichtbol bij wijze van maan die vanuit de verte onbewogen toekijkt – of is het de zon die stilaan uitdooft? In het middelpunt van dit verlaten universum staat acteur Johan Leysen, die met zijn immer zoemende stemgeluid sonoor de Stories and Texts for Nothing, een verzameling verhalen van Samuel Beckett, reliëf geeft.

De geteisterde hedendaagse mens die doelloos wacht. Het lijkt wel of je het werk van Beckett als was het een sjabloon één op één over de huidige, deplorabele staat van de mensheid kunt leggen. Was natuurlijk altijd al zo, maar ‘corona’ maakt het allemaal wel erg zintuiglijk. Leven in staat van een permanente partycrash.

In Becketts kosmos is het leven onleefbaar – en toch wordt het geleefd. In deze paradox schuilt de absurditeit van het bestaan, waarmee Beckett – al 30 jaar dood – het hedendaagse theater blijft inspireren.

Stories and Texts for Nothing omvat drie korte verhalen en dertien korte prozastukken. In de monoloog staat de (onmogelijke) zoektocht van een oude man naar zijn onvaste plaats in de wereld centraal en probeert woorden te vinden voor de zinloosheid van het bestaan.

Theatermaker Kris Verdonck toog samen met Leysen ermee aan de slag. Ze proberen gezamenlijk het denken van Beckett te snappen en dat voor ons hoorbaar, zichtbaar en voelbaar te maken. Dat lukt tot op zeker hoogte, al blijft de voorstelling overwegend een stiltegebied en wat mij betreft toch allereerst een denkoefening, een verbaal hoogstandje, hoe prachtig Leysen de woorden ook uit zijn mond weet te laten rollen. Mede daardoor is de voorstelling toch de moeite van het bezoeken waard.

Naast de voorstelling is er met Mass#2 een bijbehorende video-installatie gemaakt. Maar helaas kan die in Nederland niet vertoond worden omdat de begeleidende technici uit Vlaanderen die het werk opbouwen eerst in quarantaine hadden gemoeten. Een videolezing door filosoof en wiskundige Jean Paul Van Bendegem completeert als derde deel deze Beckett-avond voor ingewijden.

kader
Samuel Beckett
Beckett is beroemd geworden met Waiting for Godot / En Attendant Godot (1952). Het stuk kreeg aanvankelijk slechte kritieken maar werd gaandeweg erg populair. Zo ook Endgame / Fin de Partie. Zijn theaterstukken zijn te omschrijven als kaal, minimalistisch en diep pessimistisch over de menselijke natuur en de lotsbestemming van de mens. Aangezien hij na 1947 vrijwel al zijn stukken in het Frans schreef wordt hij met Ionesco gezien als de beste Franse toneelschrijver van de twintigste eeuw. Hij vertaalde zijn stukken zelf in het Engels. In 1969 viel hem de Nobelprijs voor Literatuur ten deel.

Meer informatie: https://hzt.nl/speelt/act

‘Interessant om het eens totaal anders te doen’

Firma MES meer en meer ‘documentair’

Firma MES kan putten uit een rijk arsenaal aan voorstellingen dat het de voorbije jaren heeft opgebouwd. Zo opent de Haagse theatergroep het seizoen met een reprise van ‘De Gijzeling’. De voorstelling rond een gijzelingsactie door drie leden van het Japanse Rode Leger in 1974 in Den Haag, wordt exact 46 jaar later verteld aan de hand van een aantal mensen achter deze door velen vergeten gebeurtenis; van de 21-jarige agent die in haar rug geschoten werd en de besnorde piloot die tot volksheld werd, tot politici, de Japanse onderhandelaar en van de gegijzelden én gijzelnemers (waarvan er één nog altijd voortvluchtig is).

Vorig jaar werd de documentaire voorstelling gespeeld in de ambassadeurskamer van de voormalige Amerikaanse ambassade aan het Voorhout. Dat was een buitenkansje want de echte gijzeling voltrok zich destijds pal ernaast, de Franse ambassade. “Maar die kamer is te benauwend vanwege corona,” zegt acteur Daan van Dijsseldonk van het collectief. “In de grote zaal van het PAARD hebben we een mooi en aantrekkelijk alternatief gevonden.” Het biedt de theatergroep bovendien meer mogelijkheden aan licht- en geluidseffecten, en eventueel gebruik te maken van videoprojecties. “We waren al een herneming van plan naar een versie 2.0 maar nu moet het 4.0 worden.” Een vliegtuig nabouwen als decorbeeld? “Dat gaat niet lukken, vrees ik,” lacht hij, “hoewel er nog altijd veel kisten aan de grond staan natuurlijk.” ‘De Gijzeling’ werd goed ontvangen en kreeg lovende recensies. ‘Tot trefzeker theater omgevormd’ schreef NRC Handelsblad, en deze krant: ‘Waarachtige ooggetuigenverslag.’

In de eerste seizoenshelft wordt ook ‘The Biggest Lawsuit on the Planet’ opgepakt. Daarin wordt verslag gedaan van de rechtszaak die een groep gelijkgestemde jongeren tegen de Amerikaanse regering heeft aangespannen met als aanklacht dat zij niets doet tegen klimaatverandering. “Toen we donderdagmiddag 12 maart te horen kregen dat alle theaters op stel en sprong dicht moesten, zaten we letterlijk middenin een ‘doorloop’ van dit stuk,” vertelt hij. In november gaat de groep enkele inspeelvoorstellingen doen, waaronder ook eentje in Den Haag. De uitgestelde première van het stuk vindt dan begin januari 2021 plaats. “De tekst kunnen we niet zomaar gaan herschrijven,” overweegt Van Dijsseldonk. “Maar waar het kan zullen we met onze vaste regisseur Thomas Schoots bekijken of er ergens een opening te creëren is.”

In de tweede helft volgt een drieluk: ‘TECH’. De solo’s werden eerder ieder afzonderlijk gespeeld en komen nu terug in een avondvullend dan wel middagvullend geheel, met prachtsolo’s door de drie MES-acteurs. Naast Van Dijsseldonk zijn dat Lindertje Mans en Roos Eijmers.

“Als maker is het interessant om het eens totaal anders te doen,” vertelt Van Dijsseldonk over dit tijdsgewricht. “We zullen flexibel moeten zijn. Er zijn theaters die ons vragen om twee keer op één dag te spelen. Dat wordt uitputtend.” Dit seizoen verloopt vast niet zoals we dat nu denken, vermoedt hij. “Zeker is dat niet zeker is. Er zullen prachtige oplossingen gevonden worden, maar het blijven wel oplossingen.”

www.firmames.nl

Theater ter bevordering van de nieuwsgierigheid

Het Nationale Theater speelt. Altijd.

Van cabaret tot muziek en muziektheater – en van (jeugd)theater tot eigen producties. “Maar ook van gearriveerd tot piepjong,’ zegt Cees Debets, directeur Theater van Het Nationale Theater (HNT). “Dat alles willen we als vanouds aan het publiek geven. Juist nu.”

Hij zwaait de scepter over Koninklijke Schouwburg, Theater aan het Spui en Zaal 3, maar ook over het Haagse acteursensemble HNT inclusief HNTjong. Hij citeert de koning die in juni bij ‘zijn’ Theater aan het Spui met koningin Maxima een voorstelling kwam bezoeken. “De koning zei toen: ‘Ik denk dat heel veel mensen in Nederland het nog niet durven om de deur uit te gaan. En dat is waarom wij hier zijn, om te laten zien dat het echt niet eng is’.”

Het Nationale Theater presenteert in haar zalen ook dit seizoen als vanouds een scala aan mogelijkheden voor een prachtig avondje uit in een zo prettig mogelijke ambiance. “We proberen met man en macht het vertrouwen van het publiek weer te veroveren, het vertrouwen dat je hier een heleboel mooie dingen kunt beleven en die nieuwsgierigheid aanwakkeren.”

Hij somt op: “We hebben tot eind dit jaar Ellen ten Damme, Harrie Jekkers, Glen Faria, Saman Amini, Peter Heerschop met en zonder Viggo Waas, Sanne Wallis de Vries, Diederik van Vleuten, Nasrdin Dchar en Bram van der Vlugt. Om maar wat namen te noemen.” Ook komen de bekende landelijke toneelgezelschappen langs. En is er is ruimte gevonden voor een festival: het Gnawa Festival.

HNT trapt het bij voorbaat ongewisse seizoen af met een selectie van voorstellingen die het voorbije, helaas gemankeerde seizoen succesvol zijn gebleken. Je zou het ‘the best of’ kunnen noemen. “Een van de beste van vorig seizoen, allerwegen geroemd, is ‘Weg met Eddy Belleguele’ van Toneelschuur Producties.” Het is een regie van de talentvolle Eline Arbo. “Volgend jaar sluit zij aan bij ons gezelschap. Van haar kunnen we nog veel moois verwachten.” Ook komt ‘Pronk’ terug, een persoonlijke, politieke speech van en door Anoek Nuyens, en ook ‘George en Eran worden racisten’, door het opvallende duo van de in Syrië geboren George Elias Tobal en Israëliër Eran Ben- Michaël, staat opnieuw op het programma, in dit geval samen met zangduo Nordgrond. Ook ‘Een man een man’, met twee mannen aan een tafel en een serveerster, komt terug, met Peter Blok die de plaats van Kees Prins inneemt.

‘Nina Bobo’ geeft de zoektocht van de derde generatie Indische Nederlanders een stem. Aan de hand van interviews met eigen familieleden, betrokkenen en onderzoek naar Nederlands-Indië gaat de jonge theatermaker Koen Verheijden een poging wagen om grip te krijgen op het verhaal van zijn voorouders en dat van de kolonie.

“En dan zijn er nog Thomas, Sacha en Jos die van Toon Tellegens vertelling ‘Mijn Vader’ met een avondvullende remake komen”. Theater aan het Spui heeft bovendien een wereldpremière in petto: ‘Constellations’ met Britte Lagcher en Beau Schneider, zoon van, over het multiversum van vrije wil en vriendschap, kwantummechanica, liefde en honing.

Eigen producties
De productiekernen HNT en HNTjong doen ook zelf een flinke duit in het programmeringszakje. HNTjong, de jeugdtak van het gezelschap, brengt met een uitgelezen vijfkoppige cast het succes ‘De Gebroeders Leeuwenhart’ in reprise, naar Astrid Lindgrens vertelling over dood, liefde en moed. Markant is de première ‘TORI’, gebaseerd op het bekroonde boek dat Brian Elstak maakte met Karin Amatmoekrim, in een kruising van hiphop, graphic design én theater. “Die productie gaan we maken zoals die voor ons is bedacht,” licht Debets toe, “inclusief de oorspronkelijke cast, decor, lichtontwerp en de aanwezigheid van een dj.”

‘Citizen K.’, een coproductie met Sadettin Kirmiziyüz die vorig jaar bij pers en publiek op een goed onthaal mocht rekenen, gaat op reis door het land en doet opnieuw ook Den Haag aan. Samen met Theatergroep Oostpool brengt HNT ‘Skylight’ uit. Regisseur Jeroen De Man legt een actueel spanningsveld bloot door te reflecteren op genderverwachtingen in de huidige tijd. “Er zijn twee verschillende casts,” legt Debets uit. “Als zich in de ene groep onverhoopt een coronabesmetting mocht voordoen, dan kan de andere de planken op.”

Het tekent de achtbaan waarin theaterprogrammeurs en -makers zich bevinden. Neem ook de reeks ‘HNT speelt altijd’, korte, wendbare voorstellingen, vaak monologen, door acteurs uit het eigen ensemble. “Pareltjes hè,” noemt Debets het. In juli waren er al werkvoorstellingen en de voorbij week zijn ze officieel in première gebracht. “Deze producties worden mogelijk ingezet als een van de programma’s noodgedwongen moet worden geannuleerd.”

Wendbaar en kleinschalig. Dat zijn de codewoorden van het theater van vandaag. Het is passen en meten, verwoord Debets de huidige staat. Van de nood een deugd maken. “Er is te veel dat nu níet mogelijk is, maar we zijn uitgegaan van de vraag wat er wél kan. We weten natuurlijk niet wat er nog op ons af gaat komen. Maar ik merk dat acteurs en makers erg gedreven zijn om weer de dialoog met het publiek aan te gaan en die ontmoetingen te maximaliseren. Er zijn nieuwe modellen gevonden: Soms treden artiesten twee keer op dezelfde avond op. De creativiteit van de sector vind ik opmerkelijk en bijzonder. Ongelooflijk is de gedrevenheid en veerkracht die makers aan de dag leggen om met de beperkingen die er zijn toch artistiek-inhoudelijk mooie programma’s te maken.”

Hoe het na 1 januari 2021 verder loopt? Niemand die het weet. Zeker is dat niets zeker is.

Meer informatie: www.hnt.nl

De Nieuwe Regentes gaat moedig voortwaarts

Zitjes voor twee, tafeltje ertussen en ‘n led-kaarsje

“Als Cultuuranker blijven we vooral dicht bij huis,” vertelt artistiek leider Laudie Vrancken van het jubilerende Theater De Nieuwe Regentes (DNR). “We geven voorrang aan de band die we met de buurt onderhouden en werken nadrukkelijk samen aan programma’s door, voor en met de buurt en met onze vaste gastprogrammeurs en podiumkunstenaars uit onze wijk.”

Vertrouwde series als de Ukkie- en Peuterconcerten, Klassiek in ’t Ketelhuis, de DNR Blues Club, El Pub Flamenco en de DNR Filmclub vormen de ruggengraat. “Telkens anders, toch als vanouds.” Een en ander wordt gecompleteerd met heel wat festivals. “Internationaal kunstfestival voor de jeugd ‘De Betovering’ komt bij ons langs, we gaan door met storytelling in ‘Verhalen uit de wereld van Den Haag’ waarmee we verhalen uit de buurt ophalen, met ‘Sacred Songs’ deze keer met trance dans workshopdagen, en ‘InSpiRituals’. Dat laatste is een ontdekkingstocht waarin rituelen, muziek, zang en dans in een theatrale mix op het podium samenkomen met buurtbewoners.” Ook het Ud Festival mag niet onvermeld blijven, met deze keer de van Syrische origine grootheid Farid al-Atrash.”Hij is acteur en componist, groot geworden in de muziek en de film van de jaren ‘40 en ’50. Dit programma is een ode aan hem.”

Tel daarbij een aantal programma’s op dat is doorgeschoven, zoals Mike Boddé’s  ‘Nachtlicht’, Frank Groothof met de ‘Grote Harry Baninnk Podcast’, aangevuld met optredens van kunstenaars uit de buurt zoals de voorstelling ‘Nabeelden’ van Nina Sondagh en Marjet Moorman.

Ook komt er alsnog een feestmoment waarop DNR publiekelijk viert dat De Regentes 100 jaar bestaat. “Dat zou eind april geweest zijn, maar vindt nu in etappes plaats met rondleidingen in het kader van de Open Monumentendagen (tweede weekend september) , eind oktober de boekpresentatie ‘Van water naar theater’, opening van de expositie en de bijzondere ‘stomme’ zwembadfilm ‘Tuvalu’ met live muziek. Dan brengen we ook de  poppentheatervoorstelling ’10XDaan=Moed’ over een jongetje dat niet in het Diepe durft te springen.”

Alles zonder garantie want in een oogwenk kan alles weer veranderd zijn. “Het is niet anders”. De Nieuwe Regentes heeft de zaalopstelling intussen veranderd. “We hebben zitjes voor twee gemaakt, met een tafeltje ertussen en een led-kaarsje. Het drankje mag mee. En doordat we rijen stoelen hebben weggehaald is er extra beenruimte. Mensen ervaren het als gezellig en luxe,” weet Vrancken uit ervaringen van de laatste weken.

Seizoensopening
Rond het Uitfestival Den Haag is er een doorlopend programma. “Op verschillende plekken in het gebouw krijgen bezoekers groepsgewijs speldenprikjes voorgeschoteld uit ons programma. Verder zijn er debatten. “Gesprekken over cultuur en zingeving,” legt ze uit, “over veiligheid of duurzaamheid  en lokale mogelijkheden bijvoorbeeld. De corornacrisis vraagt om een andere invulling van het UIT Festival. Wij denken dat kunst en cultuur bijdragen aan een creatieve en duurzame invulling van de samenleving. Ook na corona geldt: we moeten het samen én beter doen.”

DNR ontplooit online een nieuw initiatief. “We gaan een interactief ‘TV-kwartiertje’ maken. Daarmee willen we attenderen op programmaonderdelen, maar kijkers kunnen ook meedoen en meemaken. We hopen dat straks de buurt zelf voor de inhoud gaat zorgen.”

Meer informatie: www.denieuweregentes.nl