‘Winternachten’ belooft ‘literaire detox’

Festivaleditie 2021 geheel online

‘Winternachten’ brengt tot en met zondag elke avond een programma in de vorm van een online ‘livestream’. Al is de vorm anders, ‘Winternachten’ staat nog altijd voor stevig maatschappelijk en cultureel debat.

‘Winternachten’ presenteert de 26ste editie. Het internationale literatuurfestival doet dat middels een online variant, uitmondend in een ‘slow festival’ en in twee afzonderlijke delen. “Medio september zagen we ‘zusterfestivals’ om ons heen worstelen met hun gebruikelijke formule en werd er zelfs een aantal afgelast. Daar hebben we lering uit getrokken,” licht Ellen Walraven de keuze voor online toe.

Sinds februari is zij directeur van de organiserende instelling Writers Unlimited, als opvolger van Ton van de Langkruis. Haar team van redactieleden en programmamakers toog eind september aan het werk om verschillende scenario’s voor ‘Winternachten’ te ontwikkelen. “Aanvankelijk hadden we een programma voor ogen dat zich tussen zaal en ‘online’ zou afspelen; en als alternatief een programma dat zich geheel en al online zou afspelen. Al snel realiseerden we dat het compromis tussen zaal en online een slap aftreksel zou worden, daarom zijn we alle pijlen op ‘online’ gaan richten, een festival dus dat zich volledig online zou afspelen.”

Zijzelf en haar team hebben zich daardoor een heel nieuw vakgebied eigen moeten maken, zo vat Walraven de aldoor doorlopend veranderde werkelijkheid van ‘corona’ samen. “We hebben een televisieregisseur in de arm genomen. Hij legt ons uit wat de wetten zijn. Gaandeweg leer je zo de taal die daar bij komt kijken. We gaan er iets bijzonders van maken, iets dat nog nooit gedaan is, en dat we zelf ook tof vinden.”

Die keuze leverde al snel een tegenkant op, aldus Walraven. “Als we zulke ‘streaming-avondjes’ van pakweg zeven uur in de avond tot middernacht aan den lijve ondergingen, bleek ons dat een bezoekers het niet trekken, doordat vanachter het beeldscherm al snel vermoeidheid optreedt en je vierkante ogen krijgt. Daarom hebben we gekoerst op de duur van een compacte vijf kwartier per avond. Tal van andere programmaonderdelen die we hebben bedacht, gaan we in delen uitsmeren tot aan het begin van de lente. Het idee is dat die inhoudelijk met het eerste deel verbonden zijn. Die zenden we online uit – maar hopelijk kunnen tussentijds de theater- en bibliotheekdeuren weer open. In ieder geval rekken we zo het festival dus een eindje op.”

Thematisch
‘Het is aan ons’, prijkt in een soort van handgeschreven belettering voorgedrukt op het festivalaffiche. “Toen ik vorig jaar februari aantrad, lag dit idee er al. De ‘tagline’ is opgekomen uit een interview dat radioprogramma Kunststof had met schrijver, filosoof, kunstenaar en singer-songwriter Eva Meijer. Zij beweerde dat er een mate van collectief moet zijn als je iets aan deze wereld wil veranderen. Dat statement maakte bij onze redactie en de programmamakers veel los. Er ontstonden vervolgvragen die we in dit festival aan de hand van uiteenlopende thema’s met schrijvers, dichters, woordkunstenaars, performers, journalisten van over de hele wereld gaan onderzoeken en bespreken.”

Elke ‘Winternachten’ festival-avond heeft een andere invalshoek. De programmalijnen heten ‘#Back to Earth’ (rond klimaat en verbeelding), ‘#The Future is Female’ (feminisme), ‘#Soulcare’ (rust en verbondenheid) en ‘#Still We Rise’ (activisme).

“Ik houd ervan als mensen heel bevlogen vanuit hun eigen ervaring vertellen. Wat ik deze ‘Winternachten’ anders probeer te doen dan voorheen, is dat redacteuren nu programmamakers zijn. Zij mogen zelf hun eigen thema-avond van a tot z vormgeven, van inhoud en gespreksgasten tot decor, aankleding en draaiboek. Het festival is daardoor wat ‘thematischer’, meer maatschappelijk van karakter geworden. Bijkomend voordeel is dat de uitgezette themalijnen dit voorjaar en in de nabije toekomst uitgebouwd kunnen worden, en ook dat het publiek aangehaakt kan blijven.”

Uitgelicht
De thema-avond ‘Soulcare’ verwijst naar de beweging rond Black Lives Matter. “We willen tegenbeelden laten zien”, licht Walraven het programma uit. “We zien aldoor beelden van zwarte mensen die strijden, in staat van opstand zijn, van hun pijn en ‘struggle’. Maar wij willen de zachte kant en harmonie tonen. Als het ware literaire beelden van het leven ná de revolutie.”

Dat gebeurt onder meer in een programmaonderdeel rond de Zuid-Afrikaanse dichter en performer Koleka Putuma. “Zij vraagt zich af waarom ze niet mag schrijven over hoe fijn het thuis aan tafel was, maar dat het voortdurend over emancipatie en strijd moet gaan.”

Wandelhoofd
Welgeteld vijf keer. “Ik ben nog maar vijf keer op ons kantoor geweest,” blikt Walraven terug op het voorbije corona-jaar 2020. “Ik heb me voorgenomen om, zodra het kan, Den Haag veel beter te leren kennen, bijvoorbeeld door stadswandelingen te ondernemen en ontmoetingen op te zetten – in de hoop dat de wereld straks weer wat opener is. Ik wil de stad gaan belopen en snappen hoe zij denkt en voelt. Het is voor mij ook een zoektocht naar hoe je een festival dieper kunt laten wortelen. Als je ver wil reiken als internationaal festival, dan moet je diep wortelen, als een eik met takken die zich ver uitstrekken.”

kader
Tsitsi Dangerembga krijgt PEN Award 2021
Op het openingsprogramma van ‘Winternachten 2021’, woensdagavond, wordt / is de PEN Award for Freedom of Expression uitgereikt. De Zimbabwaanse auteur Tsitsi Dangarembga krijgt deze onderscheiding voor haar strijd voor vrijheid van meningsuiting.

Dangarembga is romanschrijver, dichter, filmmaker en toneelschrijver. Haar roman ‘This Mournable Body’ stond op de shortlist voor de Booker Prize 2019. Ze is naast toegewijd activiste ook oprichter van PEN Zimbabwe.

Writers Unlimited, ‘Winternachten’ 2021, tot en met zondag 17 januari 2021, 20.30-21.45 uur. Met o.a. Salena Godden, Koleka Putuma, Samanta Schweblin, Arnon Grunberg, Annemarie Estor, Vamba Sherif, Eva Meijer, Radna Fabias, Raoul de Jong en Jens Meijen. Meer informatie: www.writersunlimited.nl

Advertentie

Een omeletje van vijftienhonderd euro

50 jaar Promenade Hotel Den Haag

Pal tussen zandstrand Scheveningen en blauwaderlijk Den Haag was – en is – het nu vier sterren Promenade Hotel een vertrouwde uitvalsbasis voor vele groten der aarde. “De kleur van mijn stropdas doet er soms echt toe,” lacht ‘general manager’ Patrick Aarsman. Maandag blies het hotel 50 kaarsen uit.

“De president van de VS kwam met een entourage van zo’n 1000 personen in zijn kielzog,” herinnert Houssain zich de aankomst van Bill Clinton in 1997. Aarsman doet zijn getuigenis in de ‘Promenadekrant’, de eerste editie van een jubelkrantje ter gelegenheid van 50 jaar ‘Promenade Hotel’. Houssain is nu dertig jaar werkzaam bij wat tegenwoordig voluit het Leonardo Royal Hotel Den Haag Promenade heet. In de volksmond: ‘Promenade Hotel’, zoals het bij de Hagenaar en -nees nog steeds te boek staat.

In de Tweede Wereldoorlog werd het toenmalige hotel door de Duitsers als kazerne ingezet, en tot onderdeel gemaakt van de tankgracht die de Atlantic Wall vormde. Het heeft in de jaren daarna tot augustus 1968 geduurd vooreer architect Piet Zanstra in opdracht van de Haagse aannemer Bertus Meijer op dezelfde plek een nieuw hotel realiseerde, dat officieel werd geopend in 1971.

De voorbije 50 jaar – al voert de hotelhistorie terug tot aan de bouw van een jachthuis voor koning Willem I in 1813 – was het een ‘va et vient’ van nationale en internationale staatslieden, hoogwaardigheidsbekleders en andere beroemdheden slash vips die het hotel (tegenwoordig 178 kamers en suites, restaurants, tien vergaderzalen en een 900 vierkante meter omvattend luxueus ‘wellness-’ en fitness centrum inclusief zwembad) voor even of langer als hun weldadige huiskamer mochten beschouwen.

Onder hen niet de minsten die het gastenboek tekenden: Margareth Thatcher, George W. Bush, Nelson Mandela en hun delegaties, multinationals en captains of industry, onder wie onder meer Bill Gates en de muziekscene, met name de jazz, zoals zanger Al Jarreau en Alicia Keys – om wat ‘dwarsstraten’ te noemen. De status (en verdienmodel) van Den Haag als internationale stad van vrede en recht heeft een handje geholpen want ook het ‘corps diplomatique’ is er vaak te vinden.

En er waren roemruchte ‘afterparties’ toen North Sea Jazz Festival nog in de stad bivakkeerde.

De ligging aan de Van Stolkweg nabij de Scheveningseweg is cruciaal, met het World Forum om de hoek, Schevenings zandstrand, blauwaderlijk Den Haag en ambassadewijk op schootsafstand en een niet te onderschatten panoramisch uitzicht op de skyline van de stad vanuit kamers aan de oostzijde.

“De eerste delegatie die ik mocht ontvangen was meteen van een land met liefst 1,2 miljard inwoners, 150 mensen uit zijn land stonden op de parkeerplaats achter dranghekken zijn naam te scanderen. Dat was bijzonder,” spreekt ‘general manager’ Patrick Aarsman met de nodige behoedzaamheid en discretie als hij het zijn tot nu meest memorabele moment in zijn loopbaan beschrijft.

En er was ‘AnimeCon’, het tot voor kort jaarlijkse festijn in het World Forum rond Japanse en Koreaanse popcultuur. “Stond ik hier in de hal de president van een Zuid-Amerikaans land te ontvangen met om ons heen bizar uitgedoste festivalgangers.’’

Protocol
Ieder hooggeëerd bezoek wordt van tevoren minutieus op tal van aspecten voorbereid. “Het is voortdurend spitsroeden lopen,” vertelt hij. “Het gaat zover dat je soms een bepaalde kleur stropdas niet mag dragen, of de volgorde die je strikt moet aanhouden als je gedag zegt. Je moet wel over een flexibel team beschikken om alles in goede banen te leiden.”

Sommige landen willen niet tegelijkertijd onder hetzelfde dak logeren. “Tijdens een van onze Promenade Food Festivals waarbij we sterrenchefs uit allerlei landen laten overkomen, hadden we een Israëlische en Palestijnse delegatie bijna gelijktijdig over de vloer. Dat kan gebeuren, maar dan moet je dat wel in zeer goede banen leiden.”

Kunst
Hotel Promenade beschikt over een omvangrijke kunstverzameling, bijeengebracht door de bekende Haagse aannemer Bertus Meijer. Hij heeft met de bouw van de Vogelwijk, het Promenadehotel en Kijkduin het aanzicht van Den Haag mede bepaald. De catalogus vermeldt werken van Berserik, Andrea, van Bohemen, Wijnberg, Ouborg, Corneille en Verweij. De kunst is in depot. Aarsman: “Zodra het allemaal weer wat meer open mag, gaan we hier in het Atrium van het hotel een expositie inrichten die een bloemlezing zal omvatten.”

Presidential Suite
Pronkstuk is de ‘Presidential Suite’ in de nieuwe vleugel. Bijna honderd vierkante meter vloeroppervlak die ter beschikking staat, met naast een luxe ingericht woon-, slaap- en badkamerdeel (bad, jacuzzi, regendouche incluis) ook een gekoppelde ‘dining room’ en een bestuurskamer voor delegaties tot veertien gasten.

Een ‘kitchenette’ maakt het geheel af. Een staatshoofd kan dus, mocht hij of zij in de verleiding komen, naar believen zelf een omeletje bakken in zijn hoogsteigen suite. “Vijftienhonderd euro per nacht,” vertelt Aarsman. “Niet eens zoveel als je het vergelijkt met pakweg Londen of Parijs.”

‘Ik hoop dat mijn pijn universeel wordt’

Podcast:
Eric Korsten in gesprek met Naomi Velissariou en Eric van Eerdenburg (Lowlands)

Naomi Velissariou als popster in Permanent Destruction

Met Pain Against Fear sluit theatermaker Naomi Velissariou haar geruchtmakende drieluik Permanent Destruction af. ‘Maar ik ben er nog niet klaar mee.’

In het drieluik Permanent Destruction dat ze enige jaren geleden inzette, koppelt ze ‘punky’ dance, house, techno plus bakken energie ondubbelzinnig aan melodramatisch muziektheater, beginnend met het S(arah) K(ane) Concert (2018), vervolgens het H(einer) M(üller) Concert (2019) en, eind vorig jaar, het afsluitende deel Pain Aganist Fear (2020).

Velissariou: ‘In het allereerste concept van Permanent Destruction heb ik een link gelegd tussen de festivalindustrie en de tragedies zoals die in de klassieke Oudheid werden gespeeld. Tragedies waren wedstrijden in een festivalsfeer, bacchanalen van drie dagen eten en zuipen, en tragedie na tragedie kijken. Ik denk dat de tragedies van toen, die we nu in een heel intellectuele, hermetische setting plegen te spelen, in de zoveelste eeuw voor Christus al een soort van ‘Lowlands’-gevoel hadden.’

Omgekeerd zou volgens haar de popindustrie gebaat zijn bij een beetje pijn. ‘Een beetje meer tragedie, een beetje meer inhoud. Ik denk dat het voor jonge mensen verstikkend is als hun grote idolen alleen maar hun plastic kant laten zien, alleen buitenkant zijn. Kijk naar Nirvana, dat was de pure pijn van de nineties, die vind je nu weer terug bij Billie Eilish. Zij zingt over psychoses, suïcide en depressies.’ De zelfkant dient als tegengif tegen de huidige Instagram-era, zegt ze. ‘Pijn moet kunnen bestaan in de commerciële cultuur, en de ‘high culture’ moet meer toegankelijk worden voor een breed publiek.’

En dus spreekt ze in Pain Against Fear, het laatste deel van Permanent Destruction openlijk haar fans toe: ‘You exist’; ‘you are the event’; ‘you are in the spotlight’, en ‘the focus is on you.’ Het is duidelijk: Jijzelf bent haar onderwerp van gesprek. Uiteindelijk zijn publiek en performer één in hun pijn en angst. ‘In het tweede deel van de voorstelling draai ik het om, zeg ik juist ‘the focus is on me.’

Luister hier naar de podcast op http://www.scenes.nu.