Nationale Herdenking voor einde van de Tweede Wereldoorlog
Met de Nationale Herdenking staat ons land komende zondag stil bij het definitieve einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden. Die dag worden de slachtoffers herdacht van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. In Den Haag zijn er velerlei gedenkmomenten.
Voor miljoenen was de Tweede Wereldoorlog nog niet voorbij in mei. Zo moest de bevolking van Nederlands-Indië volhouden, zonder te weten hoe lang het nog zou duren. En hoewel de Japanse bezetting van Indonesië op 15 augustus ten einde kwam was het daarmee niet gedaan met geweld in Nederlands-Indië: Twee dagen later riepen Indonesische rebellen de onafhankelijkheid uit, die pas in 1950 door Nederland formeel werd geaccepteerd.
In de onafhankelijkheidsstrijd en in de Tweede Wereldoorlog is er een diversiteit aan slachtoffers te betreuren, van burger tot militair slachtoffer, van bevolkingsgroepen zoals Indonesiërs, Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s tot Chinese Indonesiërs. Hun oorlogservaringen, en ook de ontheemding die voor velen erop volgde, werken tot vandaag door bij, inmiddels, twee miljoen Nederlanders.
Traditiegetrouw heeft de Nationale Herdenking ook dit jaar plaats bij het Indisch Monument – het (graf)monument dat in 1988 werd opgericht. Vanwege corona draagt de bijeenkomst in de Scheveningse Bosjes dit jaar opnieuw een besloten karakter. Gelukkig wordt de herdenking live op tv uitgezonden.
Actrice en theatermaker Esther Scheldwacht verzorgt een voordracht, samen met haar zoon en muzikant Moos. Zij werd uitverkoren vanwege de hoofdrol die ze heeft in de theatervoorstelling ‘De eeuw van mijn moeder’ van Het Nationale Theater (HNT). Met deze marathonvoorstelling schreef regisseur Eric de Vroedt, artistiek leider van HNT, recentelijk een persoonlijk en gelaagd verhaal over de migratie indertijd van zijn moeder, die onlangs overleed, van Nederlands-Indië naar Nederland. Hij vertelt over de levenslange worsteling met identiteit die het gevolg was en de weerslag daarvan op de familie. De verfilming van deze voorstelling wordt juist dezer dagen in delen op tv uitgezonden.
De Vroedt, die zich als ‘Ramses’ opvoert in zijn eigen stuk: “Mijn moeder vond dat ik ook films moest maken. En uitgerekend bij dit project – een monument voor mijn moeder – wordt haar wens werkelijkheid. Een theaterstuk, door zijn aard vluchtig van karakter, is door de videoregistratie voor altijd en iedereen terug te kijken.”
Het eerste deel van de voorstelling, met dertien acteurs op de vloer, is intussen al uitgezonden maar valt online terug te kijken op de website van NPO Start, met zoekwoord ‘eeuw’. Deel 2 wordt vrijdag 13 augustus en op vrijdag 20 augustus wordt deel 3 uitgezonden. Als theatervoorstelling keert ‘De eeuw van mijn moeder’ in het seizoen 2022-2023 terug in de theaters.
De Vroedt werd bij het maken en repeteren gevolgd door de makers van ‘Het Uur van de Wolf’ (VPRO). De documentaire daarvan werd ook al van de week al uitgezonden, maar eveneens terug te zien via NPO Start. Daarnaast besteedt de NOS zondag in de avonduren aandacht aan de herdenking middels een speciale uitzending, met De Vroedt daarbij als gast aanwezig.
Grote Kerk
In de Grote Kerk speelt zich vanaf 10.30 uur een dialoog af, gratis toegankelijk na aanmelding. De vraag die de organiserende instelling ‘Dialoog in Den Haag’ zich daarbij stelt is: ‘Wat betekent deze herdenking voor u?’ Vervolgens kan via een scherm de Nationale Herdenking op tv worden gevolgd in de kerk. Aansluitend is er een zang- en pianoconcert door Duo Merpati.
Museum Sophiahof
Ook Museum Sophiahof, het Indisch Herinneringscentrum in Den Haag, houdt in samenwerking met Stichting Pelita een besloten middag, met hier als thema ‘De oorlog dichtbij’. Daarnaast is het museum open voor publiek en staat die dag voor elke bezoeker een kop koffie met spekkoek klaar. Ook is de live tv-uitzending van de herdenking daar live te bekijken. Verder is er gelegenheid om bloemen te leggen bij het minimonument op het eigen terrein van het museum.
“Als Herinneringscentrum zijn we het hele jaar door gericht op de 15e augustus,” zegt directeur Yvonne van Genugten. “Maar met de datum in zicht merken we het altijd goed. Er worden dan veel ‘melati’s’, herdenkingssymbolen, verkocht en besteld. Ook het museumbezoek neemt dan toe.” Het is goed dat er afzonderlijk van de Dodenherdenking op 4 mei wordt stilgestaan bij 15 augustus, zegt ze. “Het leeft enorm.”
Zomergast
Ten slotte is zondagavond de Haagse schrijver Alfred Birney de Zomergast bij de VPRO. “Als romancier hoop ik dat de fragmenten van mijn Zomergastenavond op de een of andere manier een multicultureel verhaal vertellen,” laat Birney weten. Hij is vooral bekend van de grotendeels autobiografische en bekroonde roman ‘De tolk van Java’. “Televisie als caleidoscopisch boek, om zo te zeggen. Mijn commentaren hangen af van het moment, het toeval, en dat kan spannend zijn, voor zowel mezelf als de kijker. Zo ben ik deel van de onvoorspelbaarheid, zoals het hele leven is.”
Den Haag: Weduwe van Indië
Meer dan 100.000 Nederlanders en Indische Nederlanders verkasten met name in de jaren vijftig uit het toen net onafhankelijk geworden Indonesië naar Nederland. Al geruime was de stad Den Haag nauw verbonden met het voormalige Nederlands-Indië doordat duizenden koloniale ambtenaren en andere ‘Indischgasten’ hier hun verlof doorbrachten. Ook voor ‘pensionado’s’ was Den Haag altijd een favoriete vestigingsplaats. De Hofstad wordt daarom vaak ‘Weduwe van Indië’ genoemd.
Meer informatie: https://www.4en5mei.nl/nieuws/nationale-herdenking-15-augustus-1945
Eric Korsten 