Spelen tot het kookpunt in Alles van waarde
Toen tv-crack Jandino Asporaat hem vroeg een Chinees typetje te creëren, antwoordde Phi Nguyen: ‘Zeg het maar. Ik heb drie versies voor je.’
Stond hij daar opeens in de keuken van Guts & Glory in Amsterdam, bakkend en bradend, zwarte sloof en witte koksbuis voor, ergens tussen haute cuisine en ruig koken in. ‘Al vanaf mijn zevende kook ik voor mezelf en vanaf mijn vijftiende in restaurants. Ik doe het vanuit mijn natuur, net als toneelspelen.’
Koksijde, 2016. What’s in a name? Belgische Westkust. Na zeven hoogtijjaren als beroepsacteur besloot hij de beroemde opleiding tot kok aan de hotelschool Ter Duinen te gaan volgen. Hij had tabak van toneel na aanhoudende bezuinigingsrondes. ‘Ik werd verdrietig, kon mezelf niet meer inspireren, laat staan anderen. Ik moest en zou een ‘sabbatical’. Ik heb toen alle projecten afgezegd, op Lord of the Flies van NTjong na. Dus ik wist vooraf dat ik wel weer zou spelen.’
De culinaire omgeving deed hem goed, al miste hij al op dag één het toneel. Na een halfjaar stopte hij de opleiding. ‘Niet uitdagend genoeg.’ Weg diploma. ‘Je hebt geen diploma nodig om kok te zijn of acteur. Zegt niets over je kwaliteiten.’
Voor goede vrienden fungeert hij nog geregeld als freelance koksmaat – steeds vaker ook op het theaterpodium, ‘al is dat geen doel op zich’. Bij de Veenfabriek in Leiden is hij speler/kok bij de ‘Veenproeven’.’
En op Oerol, rond de voorstelling Pinokkio, ook van de Veenfabriek, creëerde hij een ‘vegan’ bonenschotel. ‘Hoe het avontuur van koken en theater zich verder ontwikkelt, weet ik niet. Een carrière op beide vakgebieden is onmogelijk denk ik. Al heb ik, gek genoeg, meer aanleg voor koken dan voor acteren; maar dan wel weer meer voor spelen dan voor koken.’
Phi Nguyen, homo ludens.
Spelen is zijn levenselixer, zijn spirituele zoektocht naar waarheid. En dan vooral naar ‘hoe zuiver te spelen’. Phi: ‘Ik wil sámen spelen in plaats van zelf willen winnen’. Spelen is voor hem vooral contact maken, soms ook ‘een puzzel die niet altijd leuk is om op te lossen’.
Hij heeft het over Pessoa, ‘een dichter die schrijft zoals ik zou willen spelen’, reciteert uit Autopsychografie en haalt Over de dorpen van Peter Handke aan. ‘Die zijn leidend voor mijn benadering van toneelspelen. Of dat lukt is een tweede.’
Klopt het nog wat ik doe? Dat is zijn levenshouding. Vroeger was hij geregeld chagrijnig over zijn spel, want: het kon toch béter? Tegenwoordig nog maar zelden, steeds vaker denkt hij: ‘Stop! Even genieten!’ Een schuchter lachje breekt door.
Mark Colijn, docent op zijn middelbare school, bracht hem op het spoor van het toneelspel. ‘Ik heb nooit acteur willen worden. Maar op schooltoneel merkte ik dat ik er makkelijker en dieper contact maakte dan met vrienden. En als speler was ik bloedfanatiek. Bij een nazit barstte ik destijds van kwaadheid in tranen uit. Ik vond dat we niet sámen hadden gespeeld, dat het een-ieder-voor-zichzelf was geweest. Iedereen was muisstil.’
Het betekende achteraf een ferme duw richting professionele toneelopleiding. Hij begon aan de vooropleiding in Utrecht en volgde daarna de toneelopleiding in Arnhem. ‘Elke dag was ik in tranen. Ik vroeg me elke dag af: Kan ik dit wel?’
Jeugdtheater, autonoom werk, repertoire, experimenteel, grote en kleine zaal, tot film en beeldende kunst.’Ja, wat ik doe ligt nogal uit elkaar. Maar steeds zoek ik naar mogelijkheden om samen te spelen , zonder daarbij mijn idealen te verloochenen.’ Toen Jandino Asporaat hem voor zijn tv-sketches vroeg een Chinees typetje te creëren, antwoordde hij: ‘Kies maar. Ik heb drie versies voor je.’
Vandaag de dag is hij een veelgevraagd acteur. ‘Ik kan heel goed spelen,’ verbetert hij,’als een kind bedoel ik dan. Maar ben geen goed acteur. U vraagt wij draaien, dat kan ik niet, doe ik niet graag.’
Veemtheater, Amsterdam, 2008. De soloTo Phi or not to Phi. Vijftig fragmenten in een mix van toneel, muziek, dans en beweging. ‘Samen met regisseur Ine te Rietstap wilde ik onderzoeken tot hoe ver mijn transformaties als toneelspeler reiken en hoe het publiek naar mij kijkt: Zie je verschillende ‘beelden’ of zie je alleen een ‘Aziaat’.’
Ooit vroeg een medestudente van de toneelschool hem of hij het niet jammer vond dat hij nooit de rol van Hamlet zou kunnen spelen. Phi: ‘Een acteur wordt vaak gekozen op uiterlijke kenmerken. Slaat nergens op. Maar het gebeurt. Neem iemand met sproeten. Dat zegt niets over diens karakter. Mijn uiterlijk zegt niets over mijn innerlijk.’
Eventuele vooroordelen heeft hij intussen geslecht met rollen die gaan van Puck tot Pinokkio en Piggy tot Ping-Ping. Vandaag de dag drijft hij regelmatig zelf de spot met zijn Aziatische voorkomen. Hij lacht. Dan: ‘In Alles van waarde speel ik voor het eerst een Vietnamees!’
Kader:
Alles van waarde
In Alles van waarde verbindt de Veenfabriek muziektheater met leven, dood en kwetsbaarheid. De ooit flamboyante, maar verbitterd geraakt revolutionaire linkse kunstenaar Luuk Swaanswijk slijt in een tehuis zijn laatste dagen.
Vandaag bezoeken zijn dochter en zijn kleinzoon Huy (Phi Nguyen) hem. Wie weet voor het laatst, want Huy gaat op vredesmissie naar Venezuela. Luuk staat hier cynisch tegenover. Maar Huy meent dat hij mensen in nood kan helpen en wil vechten voor wat kwetsbaar is.
Phi over het stuk: ‘De vraag is of je de wereld kunt verbeteren. Heeft een VN-resolutie meer waarde dan atonale muziek?’
Tournee door Nederland in oktober, november en december. Meer informatie: veenfabriek.nl.
Kader:
Phi Nguyen [tweeklank ‘ng’ gevolgd door ‘uwen’] werd in 1984 geboren in Binh Tri Thien, Vietnam. Op zijn zesde emigreerde hij met zijn ouders naar Nederland. Dit seizoen speelt hij naast Alles van waarde van de Veenfabriek ook in de film Bon Bini Holland II. Ook werkt hij mee aan Hin und her van theatergroep ’t Barre Land.
Kader:
Fragment uit: Autopsychografie
Van: Fernando Pessoa
Vertaling: August Willems
De dichter wendt slechts voor
Hij veinst, zo door en door
Dat hij zelfs voorwendt pijn te zijn
Zijn werkelijk gevoelde pijn
Eric Korsten 