Jongens van de bodem

Saman Amini speelt een ‘Onvoorspelbaar Verleden’

Nu eens bitterzoete blues, dan weer slaat hij je om de oren met scherpe raps of melancholisch aandoende, licht betoverende liedjes. Saman Amini maakt met ‘Onvoorspelbaar Verleden’ een gezongen vertelling over hoe het verleden opspeelt.

“Regelmatig spelen in mijn familie- en vriendenkring trauma’s op,” vertelt theatermaker, rapper en acteur Saman Amini als hij het heeft over het allereerste vertrekpunt voor zijn nieuwe voorstelling. “Ook periodes van depressiviteit komen onder hen relatief vaak voor. Daarom wou ik hen een hart onder de riem steken door een voorstelling te maken voor mensen die hiermee worstelen.”

Maar nadat hij op een dag de documentaire ‘Gewoon Boef’ over zijn collega-artiest en rapper had gezien, besloot hij elementen van diens levensverhaal daarin te verweven. “Ik was erg onder de indruk van die documentaire. Boef is door de buitenwacht te vaak blindelings veroordeeld, terwijl hij na een verschrikkelijke jeugd als jonge jongen aan zijn lot werd overgelaten.”

Hij noemt Boef ‘een jongen van de bodem’. “Verlaten door ouders en alles en iedereen heeft hij toch kans gezien en de energie gevonden om iets ongewoons van zijn leven te maken.”

En zo kwam Amini ertoe een combinatie te smeden die beide aspecten bindt. En om die vervolgens, eerst in zijn hoofd, daarna op de toneelvloer, vorm te geven in de figuur en het fictieve personage van Amir. Geen alter ego, beklemtoont hij. “In de personages van mijn eerdere producties ligt zeker veel van mezelf,” bekent hij. “Maar dit gaat over een verlaten jongen uit een achterstandswijk, niet over mij – al zit in elke scène ook steeds iets herkenbaars vanwege mijn achtergrond als vluchteling uit Iran. Voor mij is dit een ode aan jongens van de bodem.”

“Veel van onze beweegredenen zijn gebaseerd op littekens uit het verleden,” doceert hij. “Om dat te durven inzien en innerlijk te durven veranderen ondersteunt verbinding met de ander, met familie, met vrienden en met de samenleving waarin wij leven. Dat is de essentie van ons bestaan.”

Straatschoffie
Amir. Een geboren straatschoffie. Deze ‘jongen van de bodem’ is aan het toppunt van zijn carrière als zanger aanbeland. Maar hij raakt compleet van de wereld losgezongen en op een kwaaie dag drinkt hij zich coma. Daarop moet hij voor de rechtbank van het hiernamaals verschijnen. Daar gaat hij geloven in het slechte beeld dat anderen van hem schetsen.

Amini: “Het verleden komt Amir halen. Hij wordt ervan beschuldigd een slecht mens te zijn. Maar uit de verdedigingslinie die hij zelf optrekt komt een ander beeld naar voren, dat niet langer schuilgaat achter het label dat hem door anderen tegen wil en dank is opgeplakt. Het wondere van theater is nu, zegt Amini, “dat de loutering die hij doormaakt real time kan plaatsvinden.”

Het geheel is tragikomisch van aard, een genre dat hij in de vingertoppen heeft, en bestaat voor een derde uit liedjes. “Die zijn een verlengde van wat Amir de rechters vertelt.” Het grootste bestanddeel  bestaat uit tekst. Die schreef Amini met artistiek partner Nima Mohaghegh. Vorig jaar wonnen ze samen de Toneelschrijfprijs. Ook zijn er beeldanimaties gemaakt met het team waarmee hij vorig jaar een Edison-nominatie in de wacht wist te slepen.

Toch is het dit keer ook allemaal net eventjes anders voor Amini. “We staan nu met twee op de vloer,” vertelt hij. “Arie de Mol speelt de rol van aanklager.” De Mol schreef ook aan de tekst mee en werkt al jaren samen met Amini, zo was hij verantwoordelijk voor de eindregie van ‘A Seat at the Table’. “Arie en ik zijn twee verschillende verschijningen. Hij is een lange witte man van vijftig met een volks uiterlijk, ik ben een klein, breed mannetje van dertig met een Midden-Oosters uiterlijk.”

Saman Amini / Black Sheep can Fly ism Theater Utrecht: ‘Onvoorspelbaar Verleden’, woensdag 23 en donderdag 24 september 2020 (try-outs), 20.15 uur, Theater aan het Spui. Meer informatie: https://blacksheepcanfly.nl.

Advertentie

Als niks meer overeind staat

Saman Amini speelt ‘Samenloop van omstandigheden’

In Nobody Home speelde hij zichzelf en kroop hij in de huid van een Syriëganger, in The Nation was hij De Beer van ‘s Gravenhage. Nu legt Saman Amini zijn eigen ziel bloot.

Vorig jaar bracht hij op nomadisch festival De Parade voor het eerst zijn Samenloop van omstandigheden. Het theatertentje speelde hij meer dan plat. Nu is er van het halfuurtje van de ‘autobiografische liedjesvoorstelling’ een uitgebreide, één uur durende versie voor de theaterzaal.

Animatie, theater, muziek. Met zijn overdosis aan talent rijgt hij momenteel succes aan succes. Jazeker vindt hij zichzelf een geluksvogel. Amini, die als elfjarig joch vanuit de Iraanse hoofdstad Teheran in Nederland belandde, gevlucht met zijn zusje en zwangere moeder: “Wie in Nederland mag wonen is sowieso een geluksvogel. Ook ben ik blij dat ik als 28-jarige al zoveel mag doen. Toch hangt mijn geluksgevoel ook van de dag af, kan ik ook m’n slechte dagen hebben, dagen dat ik het gevoel heb gevangen te zitten in emoties of opgesloten te zijn in m’n brein.”

Hij heeft zijn succes, zijn beroep als kunstenaar, zegt hij, ook te danken aan een samenloop van omstandigheden. “Als eerste generatie vluchteling bekommer je je allereerst om het dagelijkse geld, het is zeker niet vanzelfsprekend om in de kunst je toekomst te zoeken en te vinden.”

De tienerjaren bracht Amini gedeeltelijk door in het AZC in Rheden. Tot zijn aanleg voor theater werd opgemerkt. Eerstvolgende halteplaats: Toneelacademie Maastricht, afstudeerlichting 2014. Inmiddels behoort hij onder meer tot het vaste acteursensemble van Het Nationale Theater.

In Samenloop van omstandigheden maakt hij met een glimlach zichtbaar en voelbaar wat er in hem omgaat. Hij zingt, speelt en vertelt – met tekst, met muziek die hij zelf schreef, live uitgevoerd door een driemansband, en met prachtige, indringende videoanimaties. Het resultaat is een persoonlijk levensportret aan de hand van vertellingen over zijn moeder en vader, en over ‘alles wat nodig is om overeind te blijven als er niks meer overeind staat’.

Amini: “Voor mijzelf gaat de voorstelling over de betekenis van verleden en armoede als wrede vorm van geweld, en over machteloosheid en vrijheid. Maar ook over wat voor mij de waarde is van ouders. En ik wil er ook mijn dankbaarheid mee betuigen.”

Dankbaarheid drukt hij niet alleen theatraal uit maar ook financieel. “De muziek is op Spotify te beluisteren en we hebben er een cd van uitgebracht.” De opbrengt van het liedje ‘Longen Vol’ maakt hij over naar VluchtelingenWerk Nederland. “Gewoon om iets terug te geven. Soms moet je nemen, soms geven.”

Trompet
Amini geeft als personage weer hoe hij in zijn jonge jaren eigenhandig armoede bestreed door Roberto Carlos-kaftpapier cadeau te doen aan een schooljongen. Het wordt hem duidelijk gemaakt dat je zoiets omzichtig moet doen, anders meent de ontvanger dat hij aldoor dank verschuldigd blijft. In een paar pennenstreken schetst hij zo hoe machtsverhoudingen inwerken op gedrag.

En passant ontstaat een soort van ‘coming of age’. Tot het moment dat hij zijn woorden richt tot ‘mijn kleine jongen’. Door schimmenspel dat op het videoscherm geprojecteerd is, zien we dat het om een manneke gaat met een trompet in de hand. Aan het einde ligt de trompet in de branding, een verwijzing naar Alan Kurdi, het ‘aangespoelde jongetje’. Dat hield hem nachtenlang uit zijn slaap. Waarom hij wel en zij allemaal niet?

Het mooie is dat het geheel nooit ontaardt in pathetisch aandoend melodrama, maar dat hij zijn vertelling gedoseerd en met veel gevoel voor verhouding tussen ernst en luim weet te brengen.  Als ‘rhymende’ rapper steekt hij met zijn expressieve stem, door de verrukkelijk-verrassende elektronisch-futuristische muziekklanken en melodielijnen, en het ongecompliceerde taalgebruik het huidige Nederlandse rappersgilde keihard de loef af.

Een openbaring.

Als geëngageerd kunstenaar laat de actualiteit hem niet los. Neem de Iran-deal. “Ik ben bang voor het lot van het Iraanse volk. Ik heb er nog steeds veel familie wonen. Kijk naar Irak, Afghanistan, Syrië… Ik hou mijn hart vast voor wat er kan gebeuren.”

Saman Amini: Samenloop van omstandigheden. Een coproductie van Paradiso Melkweg Productiehuis en Black Sheep Can Fly. Te zien op dinsdag 22 mei 2018 in Theater aan het Spui.