Door het vuur gaan

NTjong speelt Griekse klassieker.

Voor haar ouders gaat ze door het vuur. Ifigeneia. Met uiterste consequenties. “Kinderen zijn onmetelijk loyaal.”

De glimlach van een kind, zong Willy Alberti anno 1968 rondborstig, doet je beseffen dat je leeft. Mag zijn, maar Alberti’s oneindige tegeltjeswijsheid ten spijt, ziet Ifigeneia’s vader zich niettemin genoodzaakt het bloed van zijn eigen dochter te offeren. Hoe dan? Zolang wind uitblijft kan koning en opperbevelhebber Agamemnons oorlogsvloot niet uitvaren. En lukt het niet de Trojanen in de pan te hakken, terwijl die toch de vrouw van zijn broer hebben geschaakt. Artemis, godin van beroep, is weliswaar bereid wind op te steken, maar vraagt in ruil daarvoor een offer: zijn lievelingsdochter.

Bedrog, kindermoord en wraak, zoals zo vaak in Griekse klassiekers? “Voor mij,” zo ontkracht regisseur Noël Fischer, moeder van twee kinderen, de veronderstellingen, “staat in deze bewerking oneindige liefde voorop. Namelijk de liefde die ouders koesteren voor hun kinderen, en die andersom nog veel sterker is: kinderen zijn loyaal, onmetelijk loyaal ten aanzien van hun ouders. ‘Ifigeneia Koningskind’ is zeker geen onmenselijk griezelverhaal, eerder een avontuur van een jong meisje met een grote mond maar een lief hart. Ze komt niet om, maar verdwijnt in een windvlaag. Naar het nu vertaald is Ifigeneia Koningskind bijna als een kruising tussen ‘Ronja de Roversdochter’ en ‘The Hunger Games’.”

Sarah Bannier, titelrolspeelster Ifigeneia, schiet in de lach: “Ja, dat snap ik wel.” Al heeft ze ook haar eigen gedachten: “Een oud stuk in een modern jasje. Ifigeneia vindt van zichzelf dat ze niet genoeg verantwoordelijkheid aan de dag legt, ze denkt dat zijzelf of haar gedrag schuldig is aan de schreeuwende ruzies die haar ouders hebben. Ze wordt voor een onmogelijke beslissing gesteld aan de vooravond van een grote oorlog. En ze trekt daaruit de uiterste consequentie voor zichzelf: ze wil alles voor haar ouders oplossen  en zichzelf daarvoor opofferen.”

Opofferingsgezind. Een heldin.”Ze wil de wereld redden.”

Bannier (27) heeft schik in het spelen van een brutaal nest. “Ik leer veel, duik voor deze rol in mijn kinderjaren, mag fel en direct zijn. Het is erg leuk om veel verschillende kleuren te spelen.”

Met Ifigeneia Koningskind (8+) componeerde toneelschrijfster Pauline Mol 26 jaar geleden een meeslepend verhaal over een moedig meisje. Ze vertelde Euripides’ 2400 jaar oude stuk voor het eerst vanuit het perspectief van het kind. ‘Als ik naar het altaar ga ben ik een godin zo belangrijk dat het hele volk jubelt. Mijn leven heeft ineens een betekenis. Ik ben geschiedenis. Onsterfelijk. (…) Alles in een keer opgelost. Want mijn ouders zijn goed en trots op mij. En ik ben hun sterke dochter. Dat is toch ontroerend.’ Het was een van de eerste rigoureuze toneelbewerkingen van een klassieker voor kinderen. De tekst werd recentelijk uitgeroepen tot beste jeugdtheatertekst. “Alleen al van papier of pdf – zó te vinden op internet – gaat die rechtstreeks het hart in,” meent Bannier, bekend van onder meer ‘Minoes’ en het ‘Sinterklaasjournaal’. Fischer stemt knikkend in. “Ik was ook meteen erg gegrepen.”

Hoe lost Fischer, moeder van twee kinderen, thuis echtelijke ruzies zelf op? “Die spreken we apart van de kinderen uit.” Bannier, nog geen kinderen: “Ik ben opgegroeid in een harmonieus gezin, heb nooit wat van ruzie tussen mijn ouders meegekregen.”

Fischer zet voor het eerst haar tanden in een Griekse klassieker. “Zeker, er gebeuren daarin Onvoorstelbaar Grote Dingen. Mensen vragen me waarom ik dit oude verhaal wil opdissen. Maar dat is toch een rare vraag?! Dit verhaal moet blijven verteld worden, net als, bijvoorbeeld, dat over Kaïn en Abel of dat van de Ark van Noach. En dat moet gebeuren in het theater, anders zijn we straks overgeleverd aan de tv. Tere achtplussers? We hadden tijdens de repetities een klas op bezoek. Iedereen van ze was muisstil en alles werd meteen begrepen .” Bannier: “Je moet kinderen niet onderschatten.”

NTjong: ‘Ifigeneia Koningskind’ (8+). Te zien in Theater aan het Spui op vrijdag 6 en zaterdag 7 (première) oktober 2017. Ook op dinsdag 12 en woensdag 13 december 2017.

Advertentie

Afdaling in de hel

Aus Greidanus jr. in Medea door Toneelgroep Amsterdam

Zijn personages zijn mensen van vlees en bloed, succesvolle veertigers die een carrière en een gelukkig gezinsleven hebben. Regisseur Simon Stone trekt graag parallellen met de wereld van nu. Toneelgroep Amsterdam (TA) speelt Medea, gecentreerd rond de vrouw die haar gezin koelbloedig uitmoordde.

Als kleinkind van zonnegod Helios en nicht van tovenares Kirke beschikt ze over toverkracht. Medea is haar naam en zij is vandaag de dag het toonbeeld bij uitstek van extreme wraakzucht. Ze kent immers geen innerlijke tweestrijd meer tussen wraakzucht en moederliefde en is slechts uit op vernietiging. Resumé: de vrouw die Jason hielp het Gulden Vlies te veroveren doodt de twee kinderen uit haar huwelijk met hem en weet daarna te ontsnappen. De oude Grieken, in dit geval Euripides, wisten al dat gruwelijke moordzucht niet met zich laat sollen. No way. En daarvan zijn we in de krant van tegenwoordig nog steeds al te vaak getuige.

Een dergelijk drama ligt ten grondslag aan de TA-versie van Medea die de op handen gedragen jonge regisseur Simon Stone bij zijn debuut voor Toneelgroep Amsterdam heeft gemaakt. Stone heeft de reputatie klassieke tragedies tot enerverende, hedendaagse theaterervaringen te maken, waardoor ze heel dichtbij komen. Hij gaat in deze Medea uit van wat ‘de zaak Green’ is gaan heten, een waargebeurd verhaal. Debora Green zit nu, anno 2015, zo’n achttien jaar gevangenschap uit voor pogingen haar man te vergiftigen en de moord op twee van haar drie kinderen. De aanwezigheid van steeds opnieuw opduikende ‘Debora Greens’ in onze samenleving blijft ons confronteren met het zogeheten Medea-complex. De tekst van Euripides, in welke vorm dan ook, zal daarom gespeeld blijven worden: we willen weten wie of wat er schuilgaat achter een vrouw als zij. Volgens Greidanus, die in het stuk de rol van arts Lucas (Jason) speelt, heeft Stone Greens verhaal ‘op het geraamte van Euripides’ Medea gedrukt’. “Je kunt Euripides er zó op nalezen.”

Stone toont ons Medea in de gedaante van de arts Anna die haar leven na een gedwongen internering weer tracht op te pakken. Na een mislukte poging haar echtgenoot te vergiftigen en haar herstelperiode in de psychiatrie is ze vastbesloten haar gezin weer bij elkaar te brengen. Maar de gedroomde wedergeboorte wordt een afdaling in de hel.

Aus Greidanus jr, die een halfjaar geleden Toneelgroep De Appel (o.a. Casanova) verliet voor een vaste betrekking bij Toneelgroep Amsterdam, ziet in Lucas een parallel met zijn eigen levensfase: “Hij is een man die net afscheid heeft genomen van zijn jeugd die vol sex, drugs en rock ’n roll zat. Hij heeft een jonge vrouw ontmoet en wordt verliefd. Ondertussen moet hij de ballen die werk, gezin en kind heten in de lucht zien te houden. Misschien is hij een aardige vent die tegen een zenuwinzinking opbokst, of juist een slappeling die niet durft te kiezen. Dat is juist ook het spannende aan deze rol, tussen die uitersten mag ik laveren. En dat ik tegenwicht mag bieden aan Marieke Heebink (Anna), een van de beste actrices van ons land”.

Inmiddels is Stone met voorstellingen als Thyestes en The Wild Duck – dat tot een culthit uitgroeide op het laatste Holland Festival – een graag geziene gast in het internationale theatercircuit. Zijn beeldtaal werd in de NRC omschreven als ‘Tarantino-taal op Sorkin-snelheid’. “Hypernaturalisme”, zo omschrijft acteur Aus Greidanus junior het. “En daar staat een abstracte vormgeving tegenover. Heel spannend”.

Voor Greidanus was het een fascinerende ervaring om met Stone te werken. “Ook al omdat ik hiervóór met Ivo van Hove werkte, in The Fountainhead. Daardoor heb ik de werkwijze kunnen zien van twee totaal verschillende regisseurs. Ik ben dan ook erg blij met mijn toetreding tot het ensemble van TA. Bovendien ervaar ik nu voor het eerst de luxe van het wonen en werken in een en dezelfde stad”.

Medea door Toneelgroep Amsterdam is op dinsdag 13 en woensdag 14 januari 2015 te zien in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie op www.ks.nl en www.tga.nl. Kaarten reserveren: 0900 3456789.

 

Razende estafette die sist en sidder

Alba Theaterhuis in voluptueuze versie van Griekse klassieker

‘Wát voor jurk?’, schreeuwt Pentheus het uit. Zijn toonaard is vragend maar ook uitdagend. De koning van Thebe probeert het gezag over zijn grondgebied te herstellen nadat Dionysos de vrouwen van zijn stad als een betoverende rattenvanger heeft weggevoerd naar de in nevelen gehulde bergen buiten de stadsmuren, ze daar in berenvellen heeft gestoken, en ze vervolgens als een drugsdealer in zijn greep houdt door kwistig met overmatig veel wijn en vileine gezangen te strooien. En nu wil Pentheus weleens zien hoe het er daar in de heuvelen aan toe gaat – al was het maar om zijn moeder daar te zien, als een van de vrouwen die huis en haard verliet, en die de oproep van Dionysos niet kon weerstaan. Hij gaat, maar ter plekke wordt hij ontmaskerd en uiteindelijk door zijn bloedeigen moeder op wreedachtige wijze vermoord: ‘I am falling’, heet het vervolgens in zijn zwanezang, zoals Alba Theaterhuis die vorm geeft.

Bij het Haagse Alba Theaterhuis gaat het in Euripides’ aloude – zo’n 500 voor onze jaartelling geschreven – toneeltekst op een wiegenzingende toon van: ‘Are you there? Are you watching me?’ De tekstbewerking die Alba van Bacchanten heeft gemaakt met als motto ‘zuipen tot je god ziet’, leidt tot een theatervoorstelling die bij de tijd ‘hip’ en ‘jong’ is en veel ruimte biedt voor muzikale intermezzi, bewegingstheater en vulkanische dans – maar die aan de andere kant helaas toch ook de diepte van het origineel ontbeert. Onvermijdelijk eigenlijk. Alba heeft van Bacchanten een nogal dynamische voorstelling gemaakt waarin het veelvuldig gutst, gulpt en drupt, die ronkt, schalt, schittert en schettert, en die even operatesk tot musicalachtig en ronduit showy van karakter is, en waar het kermisgevoel vaak levensgroot op de loer ligt. Rustpunten zijn er ternauwernood.
Maar in de razende estafette die de voorstelling is, komt wel de jonge spelersgroep maximaal tot zijn recht. Marne Miesen, die een kordate Pentheus ten beste geeft, en met name de zes op het eerste oog weinig opvallende meiden, ontpoppen zich alras en stuk voor stuk tot performers van het type dat er genoegen in schept om zich ongegeneerd en in aal tomeloze puurheid te geven.
En dat werkt. De rauwheid van en het punkgevoel in hun voordrachten, en de inleving die ze tonen, lijkt op het eerste oog authentiek. Daarmee krijgt het stuk ook een ietwat potsierlijke lading die het – zij het aan de randjes – actueel maakt. Want wat moeten we aan met de veelbezongen m.u.l.t.i.s.e.x.i.-marathonfeesten en het comazuipen van vandaag de dag? Was het in de Griekse oudheid zo dat Dionysos als oerkracht werd aanbeden door zijn apostelen: vrouwen, als ware hij een goeroe; de leermeesters annex volksmenners anno nu zijn natuurlijk de popidolen van weleer en nu, van Elvis Presley en The Beatles, via Madonna en Michael Jackson tot Lady Gaga.
Toch doet zo’n vergelijking de oerkracht van Euripides stuk geen recht: de klassieke tekst ontleent zijn kracht onder meer aan de tegenstelling tussen de strenge, haast archaïsche vorm, en de ongeremde, bijna wulpse inhoud van de vertelling. Euripides zelf had in zijn latere stukken vaak de koorzangen vervangen door zangsolo’s. En precies zo gebeurt dat in Alba’s versie. So far, so good. De gruwelijke verrichtingen van de Bacchanten vragen echter om een eigen oordeel tussen de emotionele discipelen van de extase, en de op rationele basis oordelende voorstanders van sobere regelmaat, tucht en orde. In dit stuk komt wel de exuberante extase aan bod, maar niet of nauwelijks de drijfveer van Pentheus die als heerser over zijn volk ook de veiligheid van zijn volk dient te bewaken. En daarmee ontbreekt de nuance die nodig is, ten faveure van een voorstelling die sist en siddert.

Bacchanten door Alba Theaterhuis, gezien op donderdag 16 september (try-out). Nog t/m 30 september in Theater De Regentes. Meer informatie: www.albatheaterhuis.nl en www.deregentes.nl.