Waterig sprookje

Spektakelstuk Ondine: omstandig en bordkartonnen zomers uitje

Voor het spektakelstuk Ondine is de orkestbak onder water en de schouwburg op z’n kop gezet. Laat je onderdompelen in een onderwaterwereld.

Het zijn allebei ongelooflijke (half)wezens: vampiers en ondines. Regisseur Jeroen De Man houdt er zo nog wat van zulke ‘fantasy’-liefhebberijen op na. Met ‘Kinderen van Judas’ liet hij eerder dit seizoen vampiers vlammen, nu mag hij zijn bijgevijlde hoektanden zetten in Ondine, een coproductie van Het Nationale Theater en Toneelgroep Oostpool.

Ondine is in aanleg een bewerking van een oud-Germaanse vertelling die in 1935 door Fransman Jean Giraudoux aan het papier werd toevertrouwd. In 1953 werd het stuk al eens op de geheiligde vloer van de Koninklijke Schouwburg (KS) gespeeld door HNT’s voorganger Haagse Comedie. Toen moet Heleen Pimentel er een onnavolgbare Ondine gespeeld hebben, want toen onderscheiden.

Ook Jeroen De Man is in staat gebleken ‘zijn’ acteurs tot grote hoogten te brengen, zo liet hij eerder zien met Ondertussen in Casablanca, zijn regiedebuut anderhalf jaar geleden bij HNT / Oostpool. Dat mondde toen uit in nominaties voor acteurs Hans Dagelet en Jacqueline Blom.

En nu dus, op eigen verzoek, mag hij vrij zwemmen in de grote zaal van de KS.

De Mans ondine is een ranke blondine. Maar haar roepnaam staat ook voor soortnaam: die van de bevallige waternimfen, watervlugge wezens (m/v) zonder ziel. Door een mens aan zich te binden kunnen ze zich een felbegeerde ziel verwerven en zich compleet wanen. Maar o wee als het daarna tussen mens en ondine misgaat: dan dreigt voor allebei nattige, gekwadrateerde hel en verdoemenis.

In het kort: Als op speurtocht in het woud ridder Hans (Joris Smit) onderdak vindt bij een bejaard vissersechtpaar, maakt hij kennis met Ondine (Evgenia Brendes). Ze raakt in vuur en vlam, hij net zo. Da’s niet handig. Hij heeft zich al verloofd met Bertha en zij verloochent haar principes. Hoteldebotel neemt Hans Ondine mee terug naar het kasteel waar hij woont. Maar zij vindt daar haar draai niet, raakt verwikkeld in een strijd met Bertha. Op zijn beurt raakt hij al snel het ridderlijke pad bijster.

Kosten noch moeite zijn gespaard om van Ondine een spetterend en spetterig feestje te maken. De Koninklijke Schouwburg is compleet verspijkerd. Aan de gevel, op de ‘rotonde’, van de KS is een metershoog strandpaviljoen verrezen, in de foyer waan je je in de buik van een vis en de zaal is bijkans een aquarium: in de weinig gebruikte orkestbak werd een 12.000 liter omvattende waterbak annex vijver gebouwd. Het is de opkomstplek voor de nimfen van dienst.

Op toneel ontvouwt zich een spektakel van sprookjesachtige proporties. Betoverende lichteffecten, een stoet van 90 kostuums, een geweldige doekenparade en een ware pruikenprocessie. Het ene na het andere doek zeilt uit de nok naar beneden, en veelal komen die uit het verleden van het gezelschap zelf, uit hoeken en gaten vandaan gehaald. Een regengordijn rokt het geheel af. Wat je noemt overdadig gestoffeerd, tot musical-achtige daden aan toe.

Ook qua spelbeeld wordt uitgepakt: negentien spelers bevolken de productie. En dat alles onder het toeziend oog van halfgod Hercules (Heracles) – beschermer tegen kwaad en narigheid – die vanuit de hoogte van die wondere plafondschildering in de lijst van de zaal niettemin onbewogen toekijkt.

En toch. Zelfs met de zomer in de bol wil het me maar niet lukken mee te gaan met dit sprookje, kan ik maar matig enthousiast worden van wat op een waterig sprookje is uitgedraaid.

Onder meer doordat Jeroen De Man vele zijpaadjes inslaat. Uiteindelijk is het een ‘girl meets boy’, maar dan met veel omstandigheid en aplomb gebracht. Dat kan aan de tekst liggen. Giraudoux’ stuk is waarlijk geen Midzomernachtdroom’ om maar een vergelijking te trekken, en De Man heeft er met zijn team en acteurs ook nog eens danig aan zitten schaven. Misschien ook door te veel ingevingen die de eindversie hebben gehaald.

Volgens De Man worden er ‘wezenlijke argumenten gewisseld’. Misschien ware het daarom beter geweest dit liefdessprookje in zijn naakte waarheid te laten zien, zonder toeters en bellen. De Man merkte in het radioprogramma Kunstlicht (Den Haag FM) op dat een stuk óók moet overtuigen bij kaal TL-licht.

Dat doet deze voorstelling niet, een saus van verwijzingen naar vervuilde oceanen en de plastic soep ten spijt.

Blijft staan dat er over de hele linie prima wordt gespeeld. Opnieuw gooit De Man hoge ogen als acteursregisseur. En dat een uitbundige, zelfs heldhaftige poging is gedaan om de KS een deel van de zomer voor het publiek geopend te houden. Daarbij wordt ingezet op een publiek dat doorgaans de kost van de schouwburg niet gewend is.

Prijzenswaardig. Maar als u gaat, vraagt u dan wel meteen om een plaatsje op een van de balkons, want de leliehoudende waterbak is helaas nauwelijks zichtbaar vanuit de parterre.

Ondine van Het Nationale Theater en Toneelgroep Oostpool is tot en met zondag 8 juli 2018 te zien in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie: hnt.nl. Telefonisch tickets boeken: 088 356 53 56.

Ondine is onderdeel van het jubileumjaar Feest aan Zee. In 2018 wordt de tweehonderdste verjaardag van badplaats Scheveningen gevierd met talloze activiteiten.

Advertentie

Koninklijke Schouwburg wordt waterval

Het Nationale Theater met onderwaterspektakel Ondine

‘Ondine’ is een licht bijtend zoutwaterspektakel in en om de Koninklijke Schouwburg. Watertanden met waternimfen en een middeleeuws aandoende ridderfiguur.

Nederland waterland. Het Nationale Theater (HNT) en Toneelgroep Oostpool nemen dat met ‘Ondine’ vrijwel letterlijk: de Koninklijke Schouwburg wordt drie aaneengesloten weken lang van binnen én buiten omgetoverd in een sprookjesachtige waterwereld. Zo wordt in de edele zaal de orkestbak veranderd in een plonsbak die is gevuld met liefst 12.000 liter water – een samenwerking aangegaan met drinkwaterbedrijf Dunea. Het is niettemin te hopen dat deze stunt door HNT van een behoorlijke overstromingsverzekering tegen eventuele waterschade is voorzien.

Als joch groeide regisseur Jeroen De Man op recht tegenover het Sportfondsenbad in Amersfoort. “Ik heb aan waterpolo gedaan en ben ook gefascineerd door eb en vloed,” vertelt hij over zijn begeestering voor water. Bij ‘Ondine’ kan hij zijn schik in water en watermanagement volop kwijt. Want na de vampiers eerder dit seizoen laat regisseur Jeroen De Man zich bij HNT nu met ‘Ondine’ verleiden door bevallige bovennatuurlijke wezens: het genre van de waternimfen. “Klopt,” lacht De Man als ik hem in de HNT-studio’s spreek, “dit is voor mij wel het seizoen van de fantasie.”

Mythologische ondines leven in bospoelen en watervallen, en hebben een prachtige stem of lokroep die soms gehoord wordt boven het geluid van het water uit. Uiterst verleidelijk wezens zijn het, onsterfelijk, en bijzonder is ook dat de ondine geen ziel heeft. Door een mens te huwen kunnen ze er wel eentje winnen.

In de spektakelvoorstelling ‘Ondine’ bij HNT trekt ridder Hans ridder von Wittenstein zu Wittenstein door het Woud. Hij krijgt een bed en eten bij een oud visserskoppel. Daar maakt hij kennis met hun vreemde maar beeldschone dochter Ondine. Hij wordt op slag verliefd op haar.

Pas nadat Ondine hem heeft ingepalmd vertelt ze hem dat ze een waternimf is. Hans neemt haar mee het Koninklijk hof, waar de jaloerse gravin Bertha haar liefdesconcurrent wordt. Met noodlottige gevolgen. ”Op veel vlakken een fantastisch verhaal, krachtig en poëtisch opgeschreven, ook op psychologisch niveau.” Dan, lachend: “Hoe praat een nimf met een ridder, hoe communiceren ze? En heeft ze goeie argumenten?”

Hardop dromen
De Franse schrijver Jean Giraudoux heeft van de in oorsprong Germaanse vertelling in 1938 toneel gemaakt. Het stuk is, enige jaren nadat het verscheen, gespeeld door de gouwe ouwe Haagse Comedie. Dat was in de beginjaren, in 1952, in een regie van Cees Laseur en met Heleen Pimentel als Ondine. Zij werd destijds uitgeroepen tot ‘Actrice van het jaar’. “Ik zag het inderdaad toen ik onlangs het jubileumboek ‘40 jaar Haagse Comedie’ doorbladerde,” vertelt De Man.

Nadat hij Giraudoux’ toneeltekst voor het eerst had gelezen was De Man ervan overtuigd dat het stuk te omvangrijk zou zijn om anno nu te kunnen opvoeren: te veel personages, te veelomvattend.

“Maar bij HNT mag hardop gedroomd worden,” zegt hij. “En zo zijn we uitgekomen op drie weken lang spektakeltheater. En we kunnen extra uitpakken omdat we met deze productie niet op reis door het land gaan. Wat dat uitpakken betekent?

Straks bevolken liefst 19 topacteurs de set, dat aspect alleen is al een waar spektakel. Sommigen van hen maken via het water hun opkomst. Verder is er een groots decor en komen er onnoemelijk veel kostuums voorbij, is er een hoop gegoochel met rekwisieten waaronder een windmachine, en komt er een dosis illusionisme en magie aan te pas.” Het eindresultaat moet het midden houden, aldus De Man, tussen een ambachtelijke en experimentele ervaring.

“We willen er echt een ‘belevium’ van maken. Met soms oprechte en intieme emoties, bij vlagen volstrek ridicuul en knotsgek.” Te midden van het waterballet wordt ook gezorgd voor een viskraam, een kraanwatercocktailbar en een pop-up terras.

Modern sprook
Ondine. Een watersprookje, maar niet met een ‘happy end’. Als de Koning der Watergeesten wraak komt halen wordt de burcht van de Wittensteins overspoeld, de geesten van het liefdespaar worden verruïneerd. De fonteinen van het paleis spuiten meters hoog. De wereld huilt.

“Simpel en onverbiddelijk,” verklaart De Man het tumultueuze slot. “Het gevaar dat van water uitgaat is groot. Ridder Hans merkt op een gegeven moment dat het water zich tegen hem keert, zegt dat hij zelfs waterleidingen voelt trillen als hij erlangs loopt.” Mooi vindt De Man dat, om bij tijd en wijle middeleeuwse taal en segmenten te mengen met elementen uit deze tijd. “Uiteindelijk mondt Hans’ avontuur uit in het verbreken van een verdrag. Da’s dan weer erg modern.”

Zomerzindering
Een echte zomerprogrammering in de Koninklijke Schouwburg krijgt aldus waarlijk haar beslag. Ook in de komende jaren lijkt die ontwikkeling door te zetten, want in de zomer van 2019 gaat regisseur Theu Boermans er aan de slag met een muzikaal toverstokje.

Het Nationale Theater speelt ‘Ondine’ van 19 juni tot en met 7 juli 2018 in de Koninklijke Schouwburg. Met o.a.: Hein van der Heijden, Sylvia Poorta, Evgenia Brendes, Vincent Linthorst, Mark Rietman, Jaap Spijkers, Joris Smit, Stefan de Walle e.v.a. Meer informatie: hnt.nl.