2015-2016: Nationale Toneel in stad en land
“We zijn de oudste én de eerste toneelgroep van het land, en willen ons meer wortelen in Den Haag. Ook gaan we het begrip ‘nationale’ sterker laden”, verklaart Theu Boermans.
In de brochure van het Nationale Toneel openen Boermans (artistiek directeur) en Walter Ligthart (zakelijk directeur) gezamenlijk het op stapel staande seizoen: ‘Een theater moet een tankstation voor dorstige zielen zijn’. Aan de telefoon preciseert Boermans: “Een theater moet een oord van reflectie zijn. Zoals de gelovige ziel naar de kerk, kan de moderne met dilemma’s worstelende mens in het theater op zoek gaan naar de zin van het bestaan”.
Aan zingeving bij het Nationale Toneel dit jaar überhaupt geen gebrek, want het gezelschap spant over al haar optredens en activiteiten een prikkelende vraag als een mottogevend cellofaantje: Wie betaalt de prijs voor ons geluk? Boermans: “Die vraag komt in iedere voorstelling die we uitbrengen terug, de kloof tussen de ‘haves’ en de ‘have-nots’, of het nu gaat over inkomen, kennis of achtergrond. Actueel én zeer relevant, een weerslag van het politieke gewricht natuurlijk. We leven in een tijd waarin een veelheid aan migranten de voorspoed van de westerse wereld zoekt, terwijl zich in datzelfde Westen ondertussen allerhande aardverschuivingen voordoen”. Maar de vraagstelling is volgens Boermans ook dichtbij te ontwaren. “In onszelf, en in intermenselijke relaties. Voorbeeld? Neem Solness, over de val van de gelijknamige architect. Hij streeft zijn eigen geluk na ten koste van anderen. Of The Little Foxes, waarin een familie door de belofte van economisch geluk uit elkaar valt”.
Boermans, die na dit seizoen Eric de Vroedt verwelkomt als vaste regisseur en later het stokje van hem overneemt, kenschetst het komende seizoen als ‘inhoudelijk’ en ‘krachtig’. “Voorstellingen die hun kracht bewezen hebben, wisselen we af met spannende nieuwe producties waarin gevestigd en nieuw talent aan de bak komt, in de regie maar ook op het podium.”
Het gezelschap opent met Solness, in de regie die Boermans eind vorig seizoen van Ibsens meesterwerk maakte. De gevierde bouwmeester Solness ziet in Hilde een zielsverwante, het gigantische leeftijdsverschil ten spijt. “Hij heeft gebouwd aan zijn eigen illusie maar voelt dat hij een opkomende generatie in de weg zit”. Met Mark Rietman en de jonge Anna van Raadsveld in de hoofdrollen is dit toneel in een pure vorm. Van Boermans is ook de reprise van Shakespeares Midzomernachtdroom, een letterlijk bedwelmend spektakelstuk over de strijd tussen man en vrouw, waarmee Boermans zijn artistieke leiderschap bij het Nationale Toneel in 2011 luister bij zette. “Spektakelstuk?”, kaatst Boermans op vragende toon terug. “Het toneelbeeld is inderdaad spectaculair, maar die de kijker in een droom brengt. Spektakel dus omwille van de dienstbaarheid aan het stuk, aan het spel. Ik houd niet effecten”, licht hij toe. Midzomernachtdroom wordt gespeeld met zowat alle sterren uit het ensemble, met een absolute glansrol voor Pierre Bokma, die opnieuw tijdelijk kon worden gecontracteerd. “Sleutelen? Ach, als je opnieuw gaat monteren zie je altijd wel een schroefje dat los is gaan zitten, dat moet je dan opnieuw even aandraaien”, aldus de regisseur van wie bekend is dat hij graag ‘op de oren’ regisseert.
Revisor
Van Boermans hand is ook De revisor. Kunnen wij zelf de verleiding weerstaan als ons de kans geboden wordt, zo vraagt de Russische schrijver Gogol zich af. Zijn meesterwerk is een komedie over corruptie. In een provinciestadje waar smeergeld goed rondgaat, ontvangt de burgemeester het bericht dat een overheidsinspecteur onderweg is gestuurd naar zijn stad. De man wordt opgespoord en in de watten gelegd. Hij is echter een nietsvermoedende reiziger, die zich aan het eind van het liedje met zakken vol geld uit de voeten weet te maken: de bedriegers bedrogen. Griekenland versus Europa, de bankencrisis, de staat van de politiek? “Ik zie eerder verwijzingen naar machtsverhoudingen in de binnenlandse politiek. Want ook hier zijn er nog altijd politici, provincies en gemeenten die niet juist met de regels weten om te gaan, geen schuld zien in, bijvoorbeeld, het gunnen van bouwprojecten in ruil voor een verbouwinkje aan huis”. Heeft hij zelf altijd de verleiding weerstaan, schone handen? “Volgens mij wel, mijn belasting heb ik altijd keurig betaald”, lacht de Limburger van geboorte.
Het motto van het Nationale Toneel komt ook tot uiting in de stukken die regisseur Casper Vandeputte gaat maken. Hij volgt tot het einde van het aanstaande seizoen een vierjarig coachingstraject voor talentvolle theatermakers. In zijn regie van de tragikomedie De Gouden Draak spelen vijf acteurs (o.a. Antoinette Jelgersma, Anniek Pheiffer, Pieter van der Sman) achttien personages die een scherp licht werpen op het leven van illegalen in Europa en op de (neven)effecten van globalisering. Zijn Fit to fly is een monoloog voor Vincent Linthorst, waarbij Vandeputte samenwerkt met onderzoeksjournalist Karel Smout van De Correspondent. Centraal staat een uitgeprocedeerde asielzoeker die zich in brand heeft gestoken, terwijl een uur later het nieuwe jaar wordt ingeluid.
Zonder meer opvallend is Mariken. Daarin werkt het Nationale Toneel samen met het Haagse gezelschap Opera2Day. Hannah Hoekstra speelt in deze nieuwe opera van Calliope Tsoupaki te midden van een uitgelezen keur aan musici van Asko|Schönberg, Tetraktys Ensemble en Capella Amsterdam, de Nijmeegse dienstmaagd die zeven jaren met de duivel verkeerde. Ook is er een samenwerking met Toneelschuur Producties in De Zender met Stefan de Walle als nieuwslezer voor wie ontslag dreigt, maar daar een draai aan weet te geven door zelfmoord op tv aan te kondigen.
En dat is nog lang niet alles. Zo loopt in Amsterdam de coproductie ANNE, naar de dagboeken van Anne Frank, nog een tijdje door; er staan vele educatieve programma’s en discussieavonden met Babel op stapel. “En vergeet NTjong niet”, roept Boermans zijn jeugdtheatergezelschap in herinnering. Gevoegd bij de vele reisvoorstellingen door het land is het Nationale Toneel flink uit de kluiten gewassen: “We zijn niet alleen het oudste maar ook het eerste gezelschap van Nederland. We hechten aan een sterk makersklimaat en in de stad en beginnen we Urban Stories, een meerjarig project als een stadsbiografie”.
nationaletoneel.nl
Eric Korsten 