Cheek by Jowl speelt wereldklassieker.
Incest, moraal, religie en corruptie – ‘’Tis Pity She’s a Whore’ van de Engelse schrijver John Ford is 400 jaar na dato nog steeds schokkend en controversieel. Cheek by Jowl toont dat aan.
Bloedband. Broer en zus, Giovanni en Annabella. Mateloze maar incestueuze wederkerige verliefdheid. In verwachting. Dan: Terwijl zij wordt gedwongen te trouwen met een ander slaat hij in zijn slotscène de beeldtaal stuk, ontneemt hij aan het vlees en de erotiek elke poetische dimensie. De mooie metafoor wordt een klomp vlees. Geen liefde? Dan ook geen rechtvaardigheid.
‘n Typisch ontaard 21e-eeuws storyboard? Forget it. Dit is het deugdzame, van plichtsbesef aaneenhangende jacobeaanse Londen van de zeventiende eeuw. Omstreeks 1630 om precies te zijn. Het toneelstuk ‘Tis pity she’s a whorevan John Ford verbeeldt een ware helletocht naar een tijd die vierhonderd jaar achter ons ligt, maar aan moralistisch opgeld nog niets heeft verloren.
Fords stuk blijft een van de meest controversiële stukken uit de Engelse toneelliteratuur. Niet alleen omdat de relatie tussen broer en zus centraal staat, maar vooral vanwege Fords sympathie voor de hoofdfiguren en zijn weigerachtigeheid om de incestueuze relatie te veroordelen. Sterker: Hij geeft Giovanni en Annabella zelfs nobele karaktertrekken en een zuiver hart mee. Zijn zuivere uitbeeldingsvermogen dwingen tot geloof in zijn personages.
Tegen de achtergrond van een maatschappij die, net als nu, belust lijkt op geld en macht, oogt de geschetste verboden maar onbaatzuchtige liefde tussen het rebelse tienermeisje Annabella en haar broer Giovanni oprecht en zuiver. Maar als de twee zich louter op hun passie voor elkaar storten, daarbij onheilspellende waarschuwingen in de wind slaan en haar vader als huwelijksmakelaar een voorkeur voor de rijke Soranzo aan de dag legt, ja, dan begeven zij zich ten overstaan van een dominante kerk en het haviksoog van een wraakzuchtige maatschappelijke omgeving op een pad richting hel en verdoemenis. ’T is pity she’s a whore is dan ook noodlottig, eindigend in een met Quentin Tarantino-achtig gruwelen gelardeerd eindbeeld.
Regisseur Declan Donnellan heeft flink het mes gezet in het origineel. In zijn handen speelt het zich volledig af in haar slaapkamer, met – als schot in de roos – een groot, bloedroodkleurig bed in het midden. Verder zien we posters aan de muur uit de tv-serie True Blood en een afbeelding van de heilige maagd Maria. Tesamen met de pompende soundtrack roept dat een wereld op vol religie, seks en liefde waarin fantasie, taboe en verlangen vrijuit gaan. Donellan toont Annabella als een rebelse, adolescente tiener in onze eigen 21e eeuw. Ze oogt misschien wijs maar heeft haar seksualiteit pas net ontdekt. Haar eigen gevoelens noch de gevoelens die zij bij mannen oproept kan zij goed plaatsen. Omringd door een wereld waarin vooral status, geld en macht belangrijk lijken is het niet verwonderlijk dat zij valt voor de ‘eerlijke, zuivere’ liefde van haar broer. Naïef misschien, maar toch ook roekeloos. Het is ‘jammer dat ze een hoer was’, zoals een geestelijke bot opmerkt in Fords originele tekst, alvorens alle bezittingen van al degenen die de slachting niet overleefden te confisqueren. Waarmee Cheek by Jowl dit stuk stevig in onze eigen, moderne tijd plaatst. Declan Donellan creëerde een vlotte, moderne, bijna flashy te noemen enscenering die onderhuids zindert. Het bizarre contrast tussen het drijfzand van de moraal en de laaiende vlammen van de hartstocht, dat maakt dat dit stuk straalt van schoonheid.
Oscar Wibaut van de Koninklijke Schouwburg:“Wij hebben eerder voorstellingen van Cheek by Jowl laten zien in de altijd meesterlijke regies van Declan Donnellan. Hoogtepunten waren Cymbeline en Macbeth. Het was een buitenkans toen het Holland Festival ons, vanwege onze band met Cheek by Jowl, vroeg om samen deze voorstelling naar Nederland te halen, de remake van misschien wel zijn mooiste voorstelling ooit.”
Parijs, Sydney, New York, Londen en Madrid, ‘Tis Pity She’s a Whore heeft de wereld veroverd, komt eerst naar het Holland Festival in Amsterdam en reist – met bijbehorende Nederlandstalige boventiteling – meteen daarna door naar Den Haag. Wibaut: “Onze buitenlandse programmering biedt de kans om het Nederlandse publiek bijzondere voorstellingen te presenteren die om verschillende redenen een aanvulling zijn op het nationale aanbod, zoals in dit geval een zinderende interpretatie van een groteske zestiende-eeuwse Engelse klassieker die zelden in Nederland wordt opgevoerd.”
Tis pity she’s a whore is op woensdag 18 en donderdag 19 juni 2014 te zien in de Koninklijke Schouwburg. Meer informatie op www.ks.nl. Telefonisch kaarten reserveren: 0900-3456789.
Eric Korsten 