24e editie internationaal literatuurfestival Winternachten
Wie wil het eeuwige leven? Dat vraagt festival Winternachten zich hardop af, meestentijds in het Engels. Zijn wij de laatste sterfelijke generatie? Leven tussen hoopgevend en angstaanjagend op de aankomende editie, de 24e. Verwacht verhitte gesprekken, voordrachten, muziekoptredens en film.
De toekomst is allang begonnen. Maar straks schrijven robots alle bestsellers, daar wordt vast een zelfdenkend algoritme voor ontwikkeld, geen centje pijn. Achterhaald: Wie schrijft die blijft. Want om te ‘blijven’ zijn edele, noeste pennenvruchten overbodig: eenieder krijgt straks bij geboorte het gedroomde eeuwige leven in de schoot geworpen, eventuele ongevallen daargelaten. Maar daar zal vast ook weer wat op worden gevonden. Tja, het zal nóg drukker worden op deze nu al uitgewoonde opwarmende aardkloot.
Winternachten staat in het teken van ons toekomstperspectief, staat in het teken van het voortbestaan van de mens als soort op de o zo kwetsbaar gebleken planeet Aarde. Bomen over de verhouding tussen mens en robot, over maakbaarheid en levensverlenging door technologische vooruitgang, en over het terugkerende verlangen naar een eeuwigdurend bestaan. Volgens deskundologen dient dat tijdperk zich ergens rond 2050 aan.
“Vrijwel iedereen geeft aan te verlangen naar een eeuwig leven,” zegt Shervin Nekuee , curator en programmacoördinator bij Writers Unlimited, de organiserende instelling van Winternachten. Obsessief, weet hij. Nekuee: “Dat is al eeuwen zo, maar we leven nu in een tijdperk dat we door technologie echt veel langer leven en een eeuwig leven voor het grijpen ligt. Daarom is het gewettigd de vraag te stellen naar hoever de techniek en de wetenschap mogen reiken in het streven om ons naar het pad der onsterfelijkheid te leiden.”
Op de man af gevraagd vindt hij het zelf een schrikbeeld. “Ik moet er niet aan denken. De opeenvolging van seizoenen in een mensenleven zijn mij lief en zijn even mooi, ik wil er geen een van missen, ook de epiloog niet.”
Singulariteit
Voor zijn fascinerende boek ‘De mensmachine – Hoe we de dood kunnen overleven’, zo vertelt de in Iran geboren Nekuee, heeft de Ierse journalist, literatuurwetenschapper, filosoof en antropoloog Marc O’Connell onderzoek gedaan naar ‘transhumanisme’.
“Hij beschrijft een stroming in Sillicon Valley in de VS, bedevaartsoord voor digitale vooruitgang, bevolkt met whizzkids die zich bezig houden met singulariteit. Dat is het punt in de toekomst dat technologische vooruitgang oneindig wordt. O’Connell heeft het is beschreven als een journalistieke reportage over de toekomstige versmelting van mens, robot en computer. Zijn ‘dystopische’ boek is een van de inspiratiebronnen geweest bij het bepalen van het festivalthema.”
“Je ziet dat op dit moment wereldwijd zich een jonge, nieuwe generatie schrijvers aandient. Ze schrijven ‘donkere’ boeken zoals visonaire auteurs als Huxley (‘Brave New World’), Orwell (‘1984’) en Asimov (‘Ik, Robot’) dat vroeger deden. Het is spannend om met publiek erbij te bekijken hoe we ons ertoe verhouden. Als je O’Connells boek naast ‘Rode Klok’ van de Amerikaanse Leni Zumas legt, dat van de Egyptische jonge dertiger Basma Abdel Aziz (‘2025’) en ‘Concept M’ van Aafke Romeijn, dan zie je bij alle drie dat utopische verlangen naar eeuwigheid terug, maar ook werpen ze een zorgwekkende blik op de toekomst.”
Optimisme
Wordt Winternachten daarmee een loodzware exercitie in zwartkijken? Nekuee, bezig aan zijn derde en op eigen instigatie laatste keer dat hij de programmering ter hand neemt: “Welnee, het zijn allemaal heel vitale, optimistische mensen. En ook in dystopische literatuur komen licht en liefde voor. Het festival is ook veel breder dan dit thema alleen, met jonge schrijvers als de Israëlische Ayelet Gundar-Goshen en de Oegandese Jennifer Nansubunga Mukambi.”
Ook is er een ‘special’ rond de in Den Haag geboren Ian Buruma. “Hij kent onze stad als was het zijn broekzak, groeide hier op maar ook in verschillende andere landen. Ik heb hem gevraagd om de drie beste boeken die hij kent, aan ons publiek te introduceren. Hij gaat voordragen in het Japans, Engels en Duits, de taal waarin ze oorspronkelijk zijn geschreven, terwijl je op een scherm naast hem de Nederlandse vertaling kunt meelezen. En wordt in het Nederlands geïnterviewd.” Het Spuiplein en het Paard vormen het festivalhart, maar ook in wijkbibliotheken en cultuurankers in de stad zijn er optredens.
Winternachten. Van donderdag 17 tot en met zondag 20 januari 2019. Meer informatie: writersunlimited.nl.
Eric Korsten 